خواب چسبناک پروانه در تبعید | مریم هوله

 

در بیراهه هایش     چرخ ِ فرار می زند      غده ی وطن…

آژیر ِ دیوارها اجازه نمی دهد     مثل ِ آدم رفت!

**

تب    در سکوت ِ دویدن…

دریاست   در مرگ ِ آب…

گوش کن …

مرداب    یک صداست…

تو کجایی در؟

سعی نکن در اجاره ی اجازه هات    قدم بزنی!

حماقت است در تجربه ی زبان      مار شوی!

تجربه ها بزرگ می شوند …   زبان شان را از یاد می برند…

دیگر از مارها گزیده نمی شوند… چرا خطر ِ خودت را اینهمه جدی گرفتی

که از تو جز یک خطر ِ فراموش چیزی نماند حقوق بشر!؟

**

هه ه!

تلاطم ِ تنبل ِ طلا    زیر ِ گوش های امپریالیسم…

– دریای شاعران    رمانتیک است

در قاره ها     ماه ِ تُنگ ها…

هه ه!

هیاهوی هوس ها و نام ها     زیر ِ تیغ ِ طالبان…

– دریای شاعران    رمانتیک است

در قاره ها    ماه ِ تُنگ ها…

از مثال آوردن     تو هم چندشت می شود مثال!

هرچند دور تر از خودت    چیزی ندیده ای

همه جا یکی ست

یک استحاله در همه ای متفاوت؛

خوب نیست بیشتر از دهانش     حرکت کند سری

بیشتر از سرش       حرکت کند دهان

خوب    کمترست!

کم از همه بیشتر       متفاوت!؛

**

بقیه ی راه ها    به بحث های جدی ِ زن ها ختم می شود    که جدی نیست!

مردها که آدم حساب نمی شوند     به زن ها قاقالی لی ِ لخت می دهند

با بیکینی ِ مامانی…

اسم شان را هم پس می دهند       تا آدم را ادامه دهند!

مبارزه ی عجیب و غریبی ست!

به خواب ِ سوسک ها هم نمی رسید      قدی که از آدم ها کم شد!

عشقی از درخت ها      که لای دیوارهای اداری گم شد؛

تلفاتی که طفل می دهد      تفاله است

مهم نیست بزرگسال ِ مفلوک!

این تفاله برای افتادن می افتاد     با نافی که می بایست قیچی می شد

در گروگانگیری ِ خودش گره  می خورد

زیر ِ تیغ ِ آفتاب       عکس های سیاه و سفید و زرد را اضافه کردن…

چند تایی را پاره کردن…

کمی ادیت احیانن…

آدم را ادامه دادن…

**

وطن:     محلول ِ حلال های تخمی… هرکی هرکی…

حرام های گس…

انزوای عقربه ها       د رمکعب های محقر

دایره های مریض…

دموکراسی ِ تجاوز…دموکراسی ِدفاع… دموکراسی ِ قطع…

قطعه قطعه به دنیا آمدن…

برای گذر از انقراض      پریدن ِ پروانه ها از پل

پلی که آتشش ابدی ست

**

روزنامه ها فقط یک میلیمتر را نشان می دادند…

جبهه بد جایی بود…

همه ی رمان ها و شعرهایش سوخت…

بعد از آن هرکه تقلب کرد     چارمیخ شد…

چارمیخ    قبله می شود…

بعضی ها اشتباهی… بعضی ها راست راستی…

اما کسی دنبال ِ قبله ها نمی رود

جماعت فقط اسم می گذارند روی چیزها

مدالی را با تف می چسبانند روی کفن ها…

کتاب ها…

**

           گلی که دیروز برایت پست کردم        در راه پژمرده

           این اساس ِ تبعیدست، می دانم!

           اما ساقه اش را بو کن!

                         هنوز دارم به سمتت می آیم…

 

**

تکه پاره های مرا جمع نکن

بگذار حواسم به همه ی جنایت ها باشد     در بین راه

– کی راه می رود؟

– نفسی که مدام بند می آید

– کجا می رود؟

– هوایی که از خون مالامال

– که چکار کند؟

– تا باورش شود!

– باور؟

– بعد از آن دیگر نمی شود زنده بود    و با زنده ها نشست

فقط یک راه!       انتخاب کن!

زنده ها را نشور!

خونی ها را بریز توی خون!

خون   صاحبش را می شناسد

وگرنه قصاص می کند    با موجی که می شوید

– این خونی ها کی هستند حالا؟

– باوری که گم کرده بودم… باور می کنی؟

هرچه اصلاح نژادی می کند تمدن      شمشیر از آن ور به گند می کشد!

تو هم بیا وسط ماچ بده     ماده ی نخاله       که نجومی!

برده ی طفلی       که ریاضی!

عروس ِ هزارحجله       که فیزیک…

با ماچ ِ بزرگان      مشکل ِ ادیان حل نمی شود…    می شود؟!

فقط اصلاح ِ نژادی… اصلاح ِ نژادی… شمشیر…

شمشیر    اصلاح نژادی کرده تمدن را

شمشیری داده به دستش…     حالا نجنگ ، کی بجنگ!

– دریای شاعران    رمانتیک است

در قاره ها     ماه ِ تُنگ ها…

**

لالایی … لاف ِ لولاها     درم را کُشت

سر ِ سربسته ام را خورد

دری در مشت    می میرند این پاها

بدون ِ ذره ای فردا

همیشه پیش تر     جان ِ پس تر را گرفته!

تو هم    راه ِ تو ِ او را گرفته!

در ِ شمشیر ِ تیزی بسته در مشتت!

بمیر آدم!

حق این است!

**

خاهر مادرش رو نان بربری   فرستاد ماه عسل…

مسئله    خوشمزگی نیست

مسئله وقت است که حیوان ها ندارند در اوقات کوتاه ِ فراغت از نانبایی

اما آدم ها مجبورند آن را داشته باشند در حال بیگاری ِ نانبا

برای اینکه اینقدر گربه های دیوار      احساس برابری که چه عرض کنم با آدم…    چشم  همچشمی  و هووپرونی نداشته باشند      وسط ِ برهوتی که آخ    یک چوبخط سیاسی ست

جلق با روان ولگرد گربه ها      ام اس ِ اجتماعی ست….

مسئله وقت است… همین وقت…. که نانوایی نمی پزد…

خام خام    عمر گربه ها را هلاک خواب می کند

روی پشت بام… زیر پشت بام…

**

هر کلمه ای که از دهنم پرید      شوهر کرد و رفت

کلاغ های بد هووی سگ مصب!

در سلول های فاضله و جاهله ام    همه ی سوراخ های مفتخر ِ من اید!

بپرید بیرون از دهنم!

با شما جهان را بازسازی می کنم

مگر چقدر فاحشه می خواهد سربازخانه ی جهان؟

این هم چند خطابه برای سلاح ِ هسته ای… بیا!

دیگر به کی خدمت کنم دهنم؟

قربان ِ فحش دادنت بروم     وقتی که انقلابی هستی و قهرمان!

فاحشه اینطوری جگرترست!

بتاز    زیر ِ امنیت و بالای دارها!

جهان    پر از گاوهای رنگارنگ است    برای مدارا

حاشا نکن      که بی زبان نمی شود گریست حتا

بی تو نه می شد خندید …    نه خیانت دید…     نه کاری کرد…

فقط فعل ِ کرد     می آمد و می رفت…        بی گفت…

جهان بی فاحشه      یک ورق هم بیشتر نمی شود

ترک نکن زبان!

قدرت را     همه می دانند!

**

اتل متل توتوله      من و خواب ِ قیوله

زیر ِ انار و پستون     عرق ساز ِ فیتیله

فیتیل… فیتیل… فیتیله…      چرک ِ برادریتو…

کوتول…کوتول…کوتوله…   قدّ ِ برابریتو…

چه خوابا که ندیدن      مگس های حرومم!

چه پاشنه های ذبحی    روی سرهای زبونم!

من و هستی ِ رونم      جگر  جِلِز می کردیم

رو آبای رَوونم       پاچه و سر می بردیم

می پختیم و می خوردیم     توهماتمونو

می پختیم و می خوردن     تا استخونمونو…

دیگه دمار ندیدم      که روزی در بیارم

رو دست ِ اون شبی که     شبیه ِ آخرم شد

همش تو روز ِ روشن      پیاده از خرم شد

خر ِ سفید ِ من، شب…

خر ِ سیاه ِ من، شب…

فرق ِ سر و تهامون     فقط دو سایه مون بود

یه خط سیا

یه خط سفید

سیا     سفیدو می برید

سفید     سیا رو می برید

به هیچکدوم نمی رسید

دستی که خط نمی ُجوید

کسی که دست ِ ما رو چید      ندید که چشمامون دوید

تا تو سرش

لای تهش

سر ِ بریده ای که مال ِ هرگزش…

هرگز ِ جانی ، چیزیه      که هرگزش نمی بینه

ولی رو شاخشه داداش!

از اولش رو شاخشه…     گیر ِ سه پیچ…

مث ِ لواش    توصبحونه ی ایرونی ش    روی لباش…

جیر جیر ِ شمشیرش ندید …   فقط شمرد…

که چشم قربونی ِ من

دندونای شبو شمرد

یه خط سیا

یه خط سفید…

کسی که آدمامو کشت

سرامو گوش تا گوش برید…

دستی نداره تو تهش

سری نداره تا تهش

تهش یه گیر ِ ناطوِه  که چن تا سر

فاضلابای گردشونو قِل دادن تو سوراخاش     شهید-شهید…

پریده چشماشون از اون ور ِ سوراخ     تو رود ِ روز

تهش ندید

که شب دیگه نمی گذره از سرشون- چفت ِ سوراخ!

قاتلا و دینا و بنگی منگیا      یبوستای ابدن

روز   مال ِ ماس!

دیگه نمی باره بارون      که آسمونمون سیاس!

بارون مال ِ این کر و کور و تشنه هاس

بذار باشن     که آسمونشون سیاس!

ما که می ریم     روزم به دنبال ِ چشامون اومده!

سری به میخ

سری به چرخ

چشمای قهرمانای مرده مونو!

ایمون ِ بوکرده ی تومبونامونو!

– وطن چی بود پس این وسط بی معرفت!؟

– یه بادی که از ته ِ یارو می وزید

– اون قاتله؟

– آره رفیق!

از سر ِ ناجیمون دیگه نمی گذره باد و وطن

در ِ خیالتو ببند!

سری که گیر کنه به خون    دیگه ازش نمی گذره

سر می مونه     چفت ِ سوراخ ِ جانیا

از رو بقایای دُمش     تا آسمونا می پره!

**

چای و پنیر…

نان و کره…

قرار ِ تازه ای با من گذاشته سودان

که زهر مار شود     سری از سرهایم

دهنم را بو کن!

هن هن ِ دارفور ست …     کرم ِ دندان نیست!

روزگار طبیعی را بینداز دور!

واقعی تر باش!

بوی فساد ِ خوشبختی      پستان ِ همه ی جنازه ها را گرفته…

بمک فرزندم      در همه ی سلول هایم!

پشه باران است!

انقراض ِ بشر را تمام نکن!

ادامه ام بده!

**

– از آفتاب پرست به قورباغه…

از آفتاب پرست به قورباغه…

– قور…قور… به گوشم…

– تو برای کی ادا در می آوردی توی آب     که نفس می کشیدی؟!

– برای سازمان حقوق ِ آبزیان

کمی پارتی برای سبز پوستان…

قور قور ِ اتحاد ِ سراسری ِ صلح…

پارتی بازی های مذهبی ِ تشییع…

مثل ِ تو جنده نیستم هوازی!

لااقل سبزم

وقتی که می افتم زردم…

تو زیرم باش     سبز…

رویم باش    زرد…

اما رویم حساب نکن!

با تو و بی تو    یک جور می میرم!

مرگ ِ روسپی ندارد آبزی!

بیانیه های سازمان ِ حقوق ِ آفتاب    بر حجم ِ مثانه ام نمی افزاید

در شب      که همه ی سوراخ ها تعطیل اند

من بی جفتم      که توی کسی ادرار نکنم

آفتاب پرست نمی شوم

قورباغه ام

روی رنگ ِ خودم می میرم!

زیر ِ رنگ ِ خودم    قورقور…

زیر ِ رنگ ِ خودم کورم!

برای شاشیدنم     جهان، دریاست!

چرا هم میهنانم؟!

خیانتم به خود       یک فرهنگ ِ زیرخاکی ست

که اصالت ِ آن را   از قبرها با خود آورده ام

در قبرهای بیگانه نمی خوابم

در قبرهای بیگانه نمی خوانم!

رویم با صداست     که در من زنده است!

می شنود سکوتم را    که همیشه می آید…

رویم با صداست…

سکوت ِ سیاه و سفیدها     که یک نقاش  ِ کوررنگ

همه شان را سبز می کند     در روز موعودم

سیاه و سفید می بینم که خوشبختم!

از خنجری که فرو می کنید توی تابوتم      خونی در نمی آید خاکستری

من رودم!

با صدام      همه جایم می لولم

همه جایم     شماهایید!

سیاه و سفید می بینم     که خط های بدنم را نمی بینم

خون ها و مرزهایم را؛

شماها کجاهایید؟!

تویم    یا بیرونم؟!

چقدر خوشبختم که نمی دانم!

نمی پرسم    که نمی دانید!

رویم با سکوت نیست

با صداهایی ست که معلوم نیست از من یا شما

خط های هیچ چیزی معلوم نیست    در خوشبختی ِ سیاه و سفید…

سیاه و سفید می بینم که خوشبختم!

قور … قور…

آفتاب پرست !     تو هم خود ِ منی!

دیگر نمی شود گفت چه کثافتی هستی!

رستگار شدم …

کوررنگم…

کورصدا…

دریای شاعران     رمانتیک است

در قاره ها     توی تُنگ ها…

قور…قور…

**

زبان ِ خامه ندارد سر ِ بیان ِ فراق…

وگرنه پای پیاده می رفت تا مریخ      این زمین

می دید که فاصله تنها یک چراغ ِ دریایی بود

که کسی می بخشید       به آن سوی آب ها

کسی نمی بخشید     به این سوی خواب ها

دلم که برایت تنگ می شود      چراغ هایم را روشن می کنم

اما تو گم نشده ای      که بیایی…

همیشه همینطوی ست!

تنها کسی که گم شده در فکر چراغ هاست

بدبختی ِ سکونت همین است

هرجا که هستی       سقف ها دلت را شب می کنند

امنیت ِ بوروکراسی       هنرمندان ِ بدون ِ مرز می سازد

و عاشق هایی       که دل شان تنگ نمی شود…

اما من دلم تنگ شده…

و می دانم چراغ ها     احمقانه اند!

اما چرا باید دلم برای جایی تنگ شود      که چراغ هاش دائمن خاموش اند؟!

وطن که گم نمی شود!

کسی که گم نشود    کورست!

کجا دلش برای کی تنگ می شود؟!

احمق منم …  تا جایی که گم بودم     چراغ هام روشن بود…

بزرگان اینگونه اند!

کوچک ترها!       راه را نشان شان دهید لطفن!

فانوس های دریایی اشاره می کنند      کشتی ها غرق می شوند!

اشکال از چیست؟

سراب ؟       یا واقعیت؟

دریای شاعران     رمانتیک است

در قاره ها          ماه ِ تُنگ ها…

**

سازمان ِ حقوق بشر      گاز ِ خندآور پخش کرده در تمام ِ راه

راه که نروی        فقط گریه می کنی روی جنایت

اشکال از کسی ست      که راه نمی رود!

وگرنه حقوق ِ بشر     پابرجاست!

آخ! افسانه ها    در خلال ِ آسمانخراش ها       ناخنم را بلند نمی کنند…

پس کی زیبا شوم؟

به سراغم نمی آیند    وحشت های انسانی…

مگر من خوکم؟

تمدن    ترس هایم را خورده

دیگر از سر ِ بریده نمی ترسم      روی دیس ِ تنفسم!

انصاف این بود که لااقل        دستی می داشتم در شرافتم

مگر لبخند    زورکی ست     که مجبورم با اونیفورم و رنگ مو

امتیازهای کارتم را بالا ببرم؟!

نمی شود کنار ِ جنازه ها     لااقل بی لبخند عکس ِ یادگاری بگیرم؟!

من که خط هایم معلوم نیست     برای شورش با هویتی شخصی

در نقاشی ِ بورژوایی که رنگی ندارم توش!

دستی به من نمی دهد یابو

انگشتی به انگشتم نمی زند شغال

اونیفورم ها     خودشان نیستند

من پارانویا ندارم

تبعیدست که دکمه هایش    زیادی گشادند

باد می زند تو

تو و بیرونی در کار نیست

من کوررنگم

خط ها یکی هستند

اما تمام ِ صحنه در یک اونیفورم ِ سیاه و سفید راه می رود

این خوشبختی ِ یک عکس نیست!

تردد ِ جامعه ی مدنی ست    در تردید ِ یک پارانویای صلح دوست

که به اندازه ی یک مرگ، باهوش است!

دیگر از زندان ها نمی شود فرار کرد

کُدی که از توی استخوان هات آژیر می کشد     مرزها را شناسایی می کند

تو دیگر هیچ وقت گم نمی شوی

زندان ها متمدن شده اند

مو لای درزشان نمی رود…

کارت درست!

دریای شاعران     رمانتیک است

در قاره ها      غار  ِ قلقلک…

**

به سلامتی ِ قلک های آخر ماه

این بار به مرض های پس اندازم فکر می کنم

که زمین را گرد کرده       انداخته توی سوراخی که از آن

وطن تو می آمد قبلن

تردد می کرد با ضریب هوشی و باسنش

سلیقه های غذایی سوپسید…

ژنتیکی که در سواد     ژنده می شد…

در کشور ِ آزاد ِ اروپایی

یک ژن ِ برهنه    مثل ِ بقیه در آفتاب برنزه می شود

اینجا معلوم نیست انسانیت     تا کجامان پیش برود!

از نیش ِ پشه ها نمی ترسم

اما بدنم را که جابگذارم      اونیفورم ِ کی خواهم بود؟!

من با روحم مشکل پیدا کرده ام    در رستاخیزی که سوسیالیست شد

پارانویا … پارانویا …

هاله لویا … هاله لویا …

**

چه عذاب ِ خوشمزه ای ست بریانی ِ جگر     با « ران» ِ روسپی

چه عذاب ِ خوشمزه ای ست اخبار ِ بمباران     با کولای مک دونالد

چه عذاب ِ خوشمزه ای ست دست های من    که دست هایم را نمی شناسند

توی بغل ِ هم خوابیده اند

اما از غریبه ای در آغوش می ترسند

این  دست های چفت… دست های من…

سیاه و سفید می بینم … خط هاش معلوم نیست…

دست های قابیل است

یا مچی که از زیر ِ آوار بیرون زده …

مرزها مرده اند …

معلوم نیست دیگر کسی زنده باشد بیرون ِ این تابلو

دست هایم را می خواهم

عینکم را     مرزهای مرده ی خوشبختی!

رنگ هایم را به من برگردانید

من تفاوت هایم را می خواهم

بدبختی ها و شناسنامه ام را؛

می خواهم سر ِ زمین    به تنش نباشد

با اونیفورمی که جامعه ی مدنی

بی سر نشسته در عکس ِ سیاه و سفید!

شورش    در جزیره های سر…

با چند تیله ی سرسخت ِ دیگر        تضارب ِ آرا در اشیا     تا هرجا…

تضارب ِ سرها     زیر ِ شیروانی…

با موی داغ        چشم ِ ورقلمبیده…

انباری از اخبار ِ خیانتکار…

درهای چموش ِ بی گوش…

من ساکتم

تا می توانی نگاه کن در!

به هم نمی خورند     نگاه های کورنگ

متحد نمی شوند       چراغ های کورصدا…

یک ُمسکّن ِ دیگر      در َمسکن…

( یکی دو تیرآهن ِ دیگر بکَن، ببر…    بخر…)

یک ُمسکّن ِ دیگر      در دریا…

(چند سر ِ دیگر    بینداز پایین

بالا برود بالن ِ بیمارستان

– که رستاخیز ِ هوس های آسمان است-)

این بالن     بی سر است

تا هرجا     بی صدا می رود عاقل!

رفتن نیست که راه را می ُکشد عزیز ِ من!

« دررفتن» است؛

«دررفتن»    راه را نمی ُکشد…

برمی گرداند به نقطه ی انقراض!

از اول شروع کن!

عشقبازی با اجناس ِ مخالف…

وطن…

ترانه ی تنبان ها…

بستنی ِ استبداد…

باکره هم که نباشی     برنزه می شوی در ساحل کشورهای آزاد

فلان کِرِم هم بی تاثیر نیست!

«دررفتن»     آزادی ِ زندان ها را      در تبعید      خنگ می کند!

مگس ها هم     اپوزیسیون اند

وطن که نباشد یا دربرود       می میرند…

مگس ها     اصول ِ فصل اند

انسان؟!       کاتب ِ فصل های زندان!

دریای شاعران     رمانتیک است

در قاره ها            ماه ِ تُنگ ها…

**

تجاوز ِ بلوغ     همه زندانی به من داد

دیگر از چه در بروم؟

مگر احمقم؟

استعمار کجا بود برادر ِ من؟!

آفریقا طفلک کجا ایدز داشت؟!

مادیات    منکر ِ حقیقت است …     چشمت نبیندش!

با همه ی معنویاتی که پیش می آید    بخواب!

مادیات    در وقت ِ مرده ها نمی گنجد

شعار و فرار و انقلاب…

عرعر ِ خر در طویله ای     که برای صاحبش کار می کند!

زندگی که شب است     عرعر برای چیست دیگر؟

بخواب زیر ِ امنیت      ای خر ِ نجیب!

تا می توانی بچه های ناخلف بزا

که در آینده     زیر ِ امنیت های باکلاس تر بخوابند!

حقیقت   همخوابگی ست

فحشای فمنیسم    علنی ست!

دیگر نبوغ و زیرزمین و فکر لازم نیست

هرجا که بنشینی      یک صندلی حاوی سوراخی

که از آن ممکن است     سری هم تراوش کند

جایی که سر    زیرزمینی شد       بدنت را بفروش!

حتمن لکه ای هم از سرت      رویت نشسته

بالاخره کورنگی «می آید»     که ببیند چطور رفته ای!

شب به ما آزادی هم داده!

روز مال کارست… عرعر کردن و شوریدن بر علیه ِ ایدز

فستیوال ها و کنفرانس ها و تظاهرات ِ سوراخ ها

جنبش ِ چراگاه ها    در بمب های چگال ِ لای ران

وقتی تظاهرکنندگان     قواعد ِ طویله را پیش می برند    به سوی جهان-شهر

چرا چوپان ها      چوپان نمانند؟!

دیگر قیام نمی کنم     تا روزی که به من اجازه ی قیام می دهند!

( می بینید چقدر گوسفندم؟!

شورشم     پشت و روی سکه ای ست

که در ضرابخانه های قانونی    ضرب کرده اند!)

وقتی برای مبادا     بلند- بلند     کوتاه می آیم

کوتاه-کوتاه    از زیر ِ لنگ ها عبور می کنم

به آینده ای می رسم      که اول ، من است

بعد، همه ی آنهایی که دیگر نیستند!

مسابقه ی عادلانه ای ست تفکر!

سرعت ِ تفکر    از حماقت کمترست

این چوب ِ دوسرباخت       یک زن نیست!

همه ی سربازهاست     در اونیفورم ِ آزادی

با مارک ِ کارخانه ی فلان…

کد ِ اعتباری ی فلان…

دریای شاعران… فلان به فلان اش…  رمانتیک است

در قاره ها            ماه ِ تُنگ ها…

**

همه ات را پخش کن بین ِ دیوارها    برابر

جاودانه    دیوارست

نقاب ها و دردها

سفینه ها و عکس ها

ماتادورها و حرف های پشت پرده

جاودانه دیوارست

یک زن

یا مرد

یا سگ نیست!

قربانی ها هستند    که آب زیرکاه      دارند تا ابد پیش می روند

ما جا مانده ایم!

به قربانی ها نمی رسند شمشیرهای کوررنگ

فروکش ِ نجوا     به جیغ…      جیغ…

ابزار ِ اراده      تسلیم بود        که مارک ِ مرغوبی نداشت

رویم دراز بکش پیروزی!

خوشبختی     این معاشقه ی ناتمام      از اولش پیدا بود!

**

هوش ِ معاشرت از موش ها عقب تر بود

عشقی!

کجای کاری که کارها     ِکرم ِ نکردن اند

راه ها    رقص ِ نرفتن!

عشق    در فاخته شکار می شود      بی که صدایش خوردنی باشد!

ایمان است که با انگشتی در دماغ     حضورش را به اثبات رسانده

تو اگر آلیاژ ِ دیگری به جای مهربانی داری

باید از اولین سر ِ تاریخ شروع کنی

سلسله ی سرهایی که دوستت دارند زیر ِ ستون هات

تا اصل ِ کاری های خیابان نشین    باورت کنند

بی که دوستت داشته باشند

سگ ِ جاهای کثیفت می شوند

جاهای قابل ِ ماچت را می لیسند

آنقدر که دیگر کسی نبیندشان!

آدم ها زیر ِ دین     فقط می زایند!

پیش رفتنی در کار نیست!

بوسه ها را به غریزه ی طویله بسپار انسان!

روزی بزرگ می شوند!

**

در وضع حمل ِ سر      پنجره وساطت کرد        آسمانم شکست روی زمین

به شکل ِ یک ده طبقه ی جسور!

مهم نیست فرزندش کجا بمیرد سر!

بدنش     زن ِ چند بار مصرفش        ازین چیزها زیاد می زاید برایش!

به پنجره نسپارد جهان را         در اتاق ِ سوسک ها بخار می شود!

غریزه این است که بدن     همسری کند برای سر

سر      خیانت؛

با خیانت ِ چشم هاش     کسی با من خوابید     که هرگز نمی بینمش

یکی از نقطه های سر ِ تو بود     که در دریات موج می زند

عشق این است که پیدایش کنم

برای انتقام…

اما نمی کنم و پیر می شوند آدم ها به پای هم…

**

آناتومی ِ استعداد ِ من    توی کمد    لباس ِ شب پروو می کند

پا روی پا انداخته         مرا دعوت می کند هر روز

با حریری که تنم را خورده      بدبین ام می کند

که مبادا کسی    خیر ِ خبرها را نخواهد!

سوز ِ خبرها مگر می گذارد     در مهمانی  مستعد بود؟!

مستعد رقصید؟!

لباس ِ شب ِ من!

عشق ِ دست نیافتنی!

در جبهه ها دعا کن به جان ِ من

برمی گردم روزی با جوانی ام     که بین همه تقسیم اش کنم

   – از یادداشت های یک پیامبر    که هنوز هم فکر می کند قضیه جدی ست-

(در قرن بیست و یکم ، می فهمید؟!)

**

سرانجام  ِ صداها     از لای ران ها منفجر می شود!

– از رو شکل ِ لگنش شناختم     که به چی فکر می کرد!

یه زن ِ 165 سانتی…

با چن خال ِ قهوه ای و چن خبر ِ چرک

که لای چین و چروکای نامرئی ش

دور و بر ِ حافظه ش ریخته بود…

چیزی جمع نکرده بود

یا همه رو با خودش برده بود…

نمی شه فهمید      از چیزایی که می مونه

که چیا رو برده با خودش      یه آدم ِ مرده!

عنکبوت ِ صداها به همه چیز می چسبد

جز ابرها که موقع ِ باریدن     صرع می شوند

صدای قطار می شوند

یا چند تکه از زوزه های بمب

که به هدف نزدیک می شود

در هر نوبت ِ تپش…

هربار که قلب متولد می شود    دردی زایمان می کند     در نوزادی زیبا

من به این گریه دل بسته ام

و می دانم اشک    به چیزی نمی چسبد مثل ِ پیله ی صدا

فقط می شوید…

چیزی که جاری شده باشد از خواستن هاش   جریان ِِ مرگ است

جاری شدن از خواستنی که مثل ِ یک دکمه ی سخت     چسبیده به جایش

مرگ     حرکت است

با گریه هایی که جهان را    از آن ِ تو می کند

هر چیزی را که بشویی با اشک     معلوم نیست با خودش برده یا نه

کسی که رفته است

اما حدس ِ بزرگ    در چیزهایی ست که نیست

همه ی چیزهایی که نیستند      رفته اند با کسی که نیست!

جهان از آن اوست

او که جاری شد!

در داربست های شک     همه چیز در هم تنیده است

عنکبوت می داند تا کجا بالا برود

جایی که باران    به چشم ِ عقربه ها متصل نیست

پشه های بیچاره اند     که در چسب ِ خبرها     تفاله می شوند!

غصه ی جنگ را که می خوری     بی گریه میخکوب می شوی وسط ِ بمباران

یک دکمه ی سخت     جایی وسط ِ خانه ای که بخت شد

بخت ِ بختک ها

در یک عکسِ خبرنگاری

با چند گزاره ی مربوط…

این ربط ها از من نیست

انسانیت    جایی در بی ربطی ست

بشوی و برو اشک!

اما رمقم را نشور!

کوررنگ     به رنگ های بعد از اسکلت زنده است

در داربست های شک      پاینده مردگان!

مرگ بر اونیفورم!

– با آن دکمه های سخت-

– لذت های زوزه در هوای یخ –

کله شق!

به من سلام کن!

وگرنه می گیرد عنکبوتت به گریه هام

قاعده ی بازی     در رستگاری ِ نقاب هاست!

اشهد ان لا اله الله!

زرشک!

دریای شاعران     رمانتیک است

در شق القمر ِ عقرب ها     تشهد ِ شقی…

**

قشنگ نیستم

ملوس نیستم

بعضی کارهای دیگرهم بلدم

مثلن کاملن زشتم     وقتی که منصفم!

کاملن یخم       وقتی کنجکاوم    اما محتاط و زیرزمین!

اگر باریکه ی دلبندی     راه می گرفت     در بیابان ِ چندش…

که بدم می آید از دریا…

بدم می آید از بوی عرق ِقطره ها

کنار هم – فشرده…

آدم هایی که دوست ندارند…

با خط کش    عشق می ورزند…

دوست  ندارم!

اگر باریکه ی دلبندی     راه می گرفت…

صورت ِ مانی را می چسباندم   روی صورتش

(- یا صورت ِ سوشیانت-)

باریکه های دلبندی دارم   در حال حاضر

که پازل ِ ناموفقی دارند

باید سر و وضعی به حساب ها داد خانواده ی عاشق

اینطوری نمی شود!

به صورت ِ اجتماعی    ناف ِ عاشق نمی خواند!

به پای دررو             کمر ِ مشروع نمی آید!

قربان ِ صورت هاتان شوم ای 7 و 10 ِ من!

نمی شود بوی تان را ندیده گرفت

باید دوست تان داشت

وقتی انتخاب    قطره ی غم انگیزی ست

که هیچ کجای رودش    به جای دیگرش نمی خورد!

در رودخانه ای که سر    به همه جا می خورد

همانطوری دوستت دارم    که لبت به لبم نمی خورد

شبیه ِ عادت ِ سیگار…

دریای شاعران    رمانتیک است

در قاره ها          ماه ِ تُنگ ها…

**

عکسی از فحاشی ِ تابلو   به مشتری اش در دویست سال قبل از میلادش…

– خنده دار نیست    حروف ِ عقب افتاده ی فحش؟!

آن «ف» ِ مفنگی     که آدم تفش می آید در فصاحتش…

«ح» …هه هه!     بزن به چاک داداش    هوا بیاد !    هُش!

«ش» ِ  که شاش می شورد    مرده های چند سال بعد از میلاد ِ خودش را…

سی و دو سه    سرم نمی شود!

این تابلو دارد با باقی ِ رنگ ها هم    گران فروشی می کند به من در فحش!

مُشت؟!!    من مُشت ام؟!!!

من که صدا داشتم…  مثل ِ بقیه ی آدم ها …

کوزه و قاقالی لی و مشت    برده های من بودند…

چطور جرأت می کند این تابلوی احمق    به من بگوید مشت؟

مشت خودت هستی سگ صاحب!

هرچند صاحب ِ این عکس   من هستم!

**

خون آمده ای

راه گرفته خرناست؟!    ( نه تو رو خدا!)    دوباره خرناس؟

با عقربی وسط ِ «خ» هاش؟!

زهرست   که دارد نفس می کشد

زردست    که قرمز را می کُشد

کی راست می گوید؟

آنها که راست می گویند   راست راستی می میرند!

زبان از آن ِ دروغگویان است

ول معطلی شامه ی بشردوست!

شامه    ناشیگری ست!

مثل ِ سگ که نبوغش     خوراک ِ انسان هاست!

کی بشردوست است؟

بشر    یا ادوکولون    یا موشک فروش؟

این خون که می بینی و غش می کنی براش     می آید و می رود!

شغل اش این است!

باور نکن حرف ِ اینطور شهیدها را!

شهید    خون ندارد!

اصلن هیچ چیزش به مرده ها نمی رود که راه رفته باشد!

بادی ست که این طرف ها نمی وزد!

کنجی خزیده و راز ِ آدم ها را    با خود دفن کرده…

زووووز… زوووززز…

مارست که در کنج ِ قبرها…     سکوت می خزد…

سکوت    مجراهای نشاشیده ست

دخالت نکن و برو!

دریاهای نخشکیده ست

کنارش را بگیر و برو

فضولی نکن توی آدم ها و چیزهای آدم ها

قایق    با ساز و دهل     یا عشق ِ مشق و این چیزها مهیا نمی شود!

سکوت را همه دارند

بعضی ها غریق اند

بعضی     آسمان

آدم ها در پوزیسیون شان با سکوت    متفاوت می شوند

اینطوری ست که بعضی آدم اند         بعضی راکون!

(دقیقن در پوزیسیون شان با سکوت… پوزیسیون را به همین زبان بخوانید وگرنه در پوزیسیون ِ دیگری معنای دیگری با خود می آورد و معناها حمام ِ زنانه می کنند خیلی وقت ها ! باید مواظب بود که دست شان توی دست ِ هم است!)

جنگل    پر از حروف ِ بی واسطه است

معصومیت هم همینطور!

معصومیت را که وارد ِ شهر کنی    هیجان ِ هیاهو    جنایتکار می شود!

کمپوزیسیون ِ موجودات ِ متمدن را    با انسانیت و این چیزها به هم نریز!

آدم ها اسلحه اند!

در قرن های نخستین    فقط پیامبر بوده اند

بعدتر ها    پیامبر داشته اند

حالا می خواهند پیامبران شان را    از همدیگر پس بگیرند!

سوراخی در قلب ِ این یکی…

سوراخی در مغز ِ آن یکی…

دیالوگ ِ سوراخ ها    پشت بام ِ گربه ها را مدنی کرده!

کی زیر ِ تو خوابیده عشق ِ من؟

من به ناجی احتیاج دارم!

پاره شو    که زیرت را هم ببینم نجات!

نجات های آینده در کشتن ِ ناجی هاست!

دریای شاعران    رمانتیک… تا دلت بخواد…

در مسابقات ِ دو ِ موج هاشان    مشغول ِ نجات ِ بی همآوردی…

فقط موج می زند…

ناجی را با نان بربری آوردی؟!

**

جوانی ِ بی احتیاط !

از پیری ِ مفرط است

که هنوز عصایم را نگه داشته ام

عصایی که با بوسه هاش    لب ِ زخم ها را مال ِ خود می کند

ابزاری برای کلمات ِ ادامه    که اراده ی منسوخ ِنسل هاست

مادگی ِ هرلحظگی     در فلش ها که باد می خورد

دچار ِ رسوب می شود

لحظه هایش از لباس هایش    در می روند

مادگی اش نه!

روح می رود معمولن    که بدن می ماند!

وگرنه از خواب ِ اشاره ها    هیچ اشاره ای برنمی گردد   که جایی رفته باشد!

ابرها مهربان نیستند

گاهی برای لجبازی می بارند!

این بقیه شان را لو می دهد…

تابستان نیست که می کُشند    این نقاب های خنک ِ انساندوست

ما را می کشند     که به سرما عادت نداریم

ابرها    با فصل ها و کشورهای مشترک المنافع     مذاکرات ِ پشت ِ پرده دارند

درست است که تبعیدی ها همه پارانویا دارند!

اما تن ِ تبعید هم    پر از شپش و شیطان است

نقاب ها و صابون و عطر های مدرن

نه تنها بوی مرا تغییر نمی دهند

که پارانویایم را تشدید می کنند!

من کاملن مریض هستم!

خوشحالم که هنوز چیزی هستم!

فلش ها    به سمت ِ سلامت کوک اند

(  مرگ بر جامعه ی مدنی!)

این روسپی ِ باهوش را    باید با چند ماچ ِ مترقی به راه آورد؟!

لب نزن به داروهاش!

فقط بزرگ شو!

درس ات را بخوان     که باقی ِ خواب هایش را نبینی!

نقابت را که اعطا کردند   به اونیفورمت

سوراخی به اندازه ی درجه ی شهروندی ات داری

روی شانه ات!

سوراخ را هدیه کن به جمعیت ِ پارانویا

نوستالوژی پیروز می شود بر این میمون ها!

یک جاسوس ِ پیشرفته می خواهند این ترازوها

تا بشود محک شان را در هم ریخت!

با احترام:

– انجمن ِ پناهندگان ِ تبعیدی

(از مجموعه ی حرف هایی که افراد ِ تحت ِ پارانویا     معمولن نمی زنند

در سنخیت ِ مسخی     که همدیگر را می زنند      تحت ِ اونیفورم)

این کک مک ها        تحت ِ ویندوز ِ آپ تو دیت!

نرم افزار ِ این خیابان ها     منسوخ می شود روزی    با فرار ِ اونیفورم ها

باعث ِ افتخار ِ من است      که شما جاسوسی ِ مرا می کنید آقا!

این اهمیتی که برای شما دارم    برای بوسنده هام ندارم

یا پژوهنده هایی که برام می میرند!

چه ژستی بگیرم برای شما؟

هرچه بفرمایید!

عقده ی توجه دارد مبارز ِ توده ها!

لااقل شما کمی به من دقت کنید

برای خیانت لازم است!

یک دهان     در سوراخ ِ کهکشان…

آزادی          نخی ست که دندان ِ این دهان را تمیز می کند

سر ِ این نخ    دست ِ امثال ِ من زیادست!

خوب دقت کن       برای خیانت لازم است!

هیچ کس    حمالی ِ کسی را نمی کند

ما از حمالی ِ خود برای دیگران    تغذیه می کنیم

درست مثل ِ تو      که ول معطلی داداش!

من یک زخم ِ روبازم

که پنجه های سرزمینم را می سازم

برای خیانت لازم است     کمی در پارانویای من سهیم شوی!

سهم ِ مشترک ِ ما    اتفاقاتی ست که نمی افتند!

انسان برای اسراف    در مصرف کردن و نکردن ِ داروها    خلق می شود

دیگر هیچ و … یک گزینه ی دیگر

که تا می توانی      تا آخر ِ عمر دنبالش بگردی …

– انسان ِ هدفمند-

دریای رمانتیک     در قفسه های قاره     دچار ِ شنریزی ِ شعور…

قاره در مناطق هارّه آزادتر لگد نمی انداخت؟!

قاره در غرب    بطری اقیانوس شده…

ماه ِ تُنگ هاست همین امروز فردا که سِقط شود…

بچه ها و داروها…    کمی دوزشان بالا و پایین است….

اما همه شبیه هم می ریزند از لای این سوراخ ها     که دریا روزی رد نمی شد

اما حالا وزن اش دارد نزدیک تر می شود به وزن ِ اینهمه غریق

که هی متولد می شوند پایین…

کم کم در شایستگی ِ هم       آدم ها و آرزوها و مقدسات شان

تنگ ِ هم ،بدجوری تنگ ِ هم،

بوی بطری را تشکیل می دهند…

تاریخ مصرف اش مهم نیست

اینکه آدم اینطوری به آرزوش پرس شود    از پس ِ «دریا به این پسامرگی» برنمی آمد!

در قاره ها      ماه ِ تُنگ ها هم دیگر نبود…

جایی به دنیا آمده بود    که کلی بچه با خود   کلی زانو به زمین آورده بودند…

دیگر نمی شود در قاره دراز بکشی و ماه    قلقلک ات دهد…

باید دنبال ِ قاره بدوی    که ماه ات را از جنگ ِ اقیانوس هاش

نجات دهی…

دریای شاعران    رمانتیک است…

در قاب ها     غرق ِ دیوارهایی که به زبان ِ سمّی می گویند آب…

**

چرا باید از چیزهایی که می ترسم    بترسم؟

چرا باید ترس هایم را نداشته باشم؟

راه از میان ِ کابوس ها می گذرد

چرا بیدار شوم؟

اینطوری به جایی نمی رسد خورشید!

نمی رسد باریکه ی دلبندی     که روزگاری ارواح ِ خبیثه ی خواب بوده

حالا بهشت!

و ماهی که زیر ِ نور ِ آن   می شود تا صبح پیش رفت    توی تُنگ…

پیشرفت این است که برنگردی به صبح

پیش بروی تا صبح!

چرا فرار کنم ارواح ِ وحشت ِ من؟

فقط وقتی که می آیید    طوری بیایید که کمتر بترسم

دست نزنید به جائیم

با صدا شروع کنید

صدایم کنید…

آدم ها اینطوری کمتر دچار ِ بختک می شوند

که میخکوب    خودشان را با مرگ اشتباه بگیرند

جای حرکت هایم را پیدا کرده ام موقع ِ مرگ

در شست ِ پای راستم     زور می زنم و بر می گردم…

وحشت های تازه در راه ِ کدام بهشت اند؟

چرا این بهشت ها تمام نمی شوند؟

نیمه ی من کجاست    که از من می ترسد؟

اول صدایش می کنم    که قالب تهی نکند!     قول می دهم!

اشتباهی که همه هنگام ِ مرگ می کنند!

آخرین پیامبر   از وحشت ارتزاق می کند

شکلکی هم برای من درآر بوذینه!

نقاب ها به جایی نمی رسند

اول   تکلیف ِ اینهمه انسان را روشن کن    که معلوم نیست چند دسته حیوان اند!

پیامبر ِ آخر   بی طبقه بندی ِ علمی    نمی تواند وحشت آفرین باشد

چهره ها را به یاد آور!

کدامیک شبیه ِ حیوانی بودند که تا حالا ندیده ای؟

خودش است …    باید بترسی …  شروع کن!

انسان    می آید!

**

از شما متنفرم

به من بگویی شما   اندازه ی یک قبیله شما    لگد بارت می کنم!

که سبکی ِ عشوه خرکی های یک تو ِ رفیق    یادت بماند برای ابد؛!

مرتیکه ی مودب…

وقتی جیب ِ هم را می زنید در بوسه های مشترک

شماهای مشترک    قبیله های روسپی را    به صورت ِ خورشید تف می کنند

به من بگویی شما    یک قبیله شما    بارت می کنم

طوری که از زیر ِ قبیله ات    دیگر درنیایی

حتا با همین روان ِ له    که همه ی آدم های مودب دارند!

**

آرامش ِ مرگ     در تابوت ِ زندگی …

– خوابم نمی بره!

سمفونی ِ پا       در سیرک ِ پادگان…

کشور ِ دست سوم… کشور ِ دست اول… اونیفورم ِ دست اول…

– فرقی نمی کنه… خوابم نمی بره!

درخواست های یک تن ِ بازیگوش از صاحبش     که هیچ اجازه ای نداد…

خودش را به هر مستاجری اجاره نداد…

– همه جا ناامنه!

دنیای چراغ ها      در کالیفرنیای طالبان…

باران ِ ماهی         در بیابان ِ تابستان…

– من یکی که اینجوری به دنیا اومدم

با دو تا گوش و یه سر ِ سنگین

که وقت ِ مسافرت از زادگاه

پونصد سالو یه قدم می کرد…

قل خورد گیج     تا دستشویی ِ فرنگ…

فیلتر سیگارا و سرامیکای گرون    زیر ِ هُم لِسای حیف نون!

رطوبت ِ پارکا و ساق ِ ضعیفه ها…

سگای باشعور     که فقط سوئدی می فهمن…

چرخ ِ کالسکه ها… از همونا که مال ِ بچه ی من

همیشه از همونجا میشکنه…

ریلای مترو     که پر ِ جنازه های نامرئی بود…

بخار ِ نفسای زمین     که قدش به بخار ِ دهن ِ آدما نمی رسید…

درسته !      جهان ِ اول سرده!

اما سر ِ تو هم زیادی پایین بود… نه!؟

وگرنه یه چیزایی می دیدی     بهتر از دین ِ خودمون!

نمی شه که همه جای دنیا      از حلقه ی چشم مون

حلق آویز بشیم…

باید یه چیزای دیگه ای هم می دیدی!

منجوق دوزی ِ سرها       در حراج ِ شهرها…

– سلام،     می تونم شما رو بخرم؟

– چند کیلو؟

– به اندازه ی یه روز…

یا یه قرارداد ِ نامحدود می بندیم

چطوره؟

یا یه غذای ایرونی…

یا فرم ِ ازدواج…

سواد داری چیزیو پر کنی؟

– نه ! سواد ِ من همه چی رو خالی می کنه… درستشم همینه!

سواد مال ِ خوردنه نه ریدن!

فرما رو باید خالی کرد نه پر!

– جهان سومی ِ احمق!

پس بریم یه میزگرد بذاریم    با گزارشگران ِ بدون مرز!

– معرکه س      بریم!

کاشیای اونجا چه رنگی باید باشن؟!

بخار ِ نفسا می رن تو هم      یا جرم داره؟

آپارتاید      دامنش را     با تاول های نرسیده تایپ می کند

بعد    شیر می دهد…    شیر می دهد…

میوه های رسیده می ترکند…

تاول ها که به هم می خورند    می میرند…

اما ما میوه نبودیم

درست است که تاول بودیم

اما ترکیدن       معاشرت ِ ابلهانه ای ست!

ترس     در یاخته ها منجمدست

در کدام آینه ها نگاه کنم؟

ابزارش نیست…

پاد ِِنِگاه ها      نگاهم می کنند!

زیر ِ وزن شان له است    پاد فروشگاه ِ شانه ام!

پشت شان را می بینم     که نخ های نازک ِ منجوق دوزی

چقدر درهم و برهم    هنرنمایی ِ زشت می کند!

پاد هنرها در امان اند

از شر ِ جنایت هایی که هنرمندان    بازگو می کنند!

در امان اند

از عکس هایی که گرفته از آنها عکاس…

نخ های منجوق دوزی ِ روسپیان

که در امتدادشان   هیچ چیزی پیدا نیست!

دریغ از بادبادکی، سری، یا لاشه ای که به سوزن گیر کرده باشد

لبخندی که در سلام ها هست     اینطور چیزها را نشان نمی دهد

– می تونم با شما آشنا شم؟

– چند کیلو؟

**

دریای شاعران    رمانتیک است

در قاره ها    ماه ِ تُنگ ها…

**

– رفته بودم ناسمون      که آسمون دروغگونباشه!

– عجب چاخانایی!

مگه می شه جایی رفت    که اسم شو خودت گذاشتی؟!

– معلومه که می شه!

وقتی تونستی رو خودت یه اسم دیگه بذاری

همه ی چیزایی هستی     که اسم ِ قبلی ت نمی تونس!

آرزوهام    مال ِ اونی که نمی خواد!

رفاقتم       مال ِ کسی که می خواد!

چیز ِ دیگه ای ندارم    بسپرم به باد!

باد    راس می گه    که اعتمادی نیس…

پس اعتماد کن!

از هرجا که بخواهی    مشامم با توست عفریته!

بویی که با آن مرا رنگ می کنی      پنبه ای در سوراخ ِ جهان بین است

یک بو    با این همه ابعاد به من داده ای

یک متر و خورده ای طول    با 50 کیلو به طور متوسط از جهان؛

جهان   از تنگه ی سوراخ ها    بدجوری مار می آید!

چرا برای دیدار از جهان     سوراخ های گشادتری تعبیه نکردی؟

این بو     همه چیز را تنگ می کند

دماغ…     چشم ها…    دهان…

همه چیز به همان شکلی ست     که بدبختانه باید باشد!

به شدت راستگوست      بویی که هیکل ِ من است

هاله لویا…   

هاله لویا…

خار در رگانم     خون می خواند

خوانا نیست…     اما زندگی ست

که می شود با آن    هزاران عکس ِ یادگاری گرفت!

با کینه های شتربه دوشی که در رگ     تکه های قلمبه ی زندگی هستند

روی لب      لبخند…

کف ِ پاها     عرق سوز…

روح :       ارسال ِ پیام های بدن     در درد…

چندشی که خرچنگ ها نمی دانند؛

شکل ِ دهان شان      لبخند ِ انسان ها را نمی فهمد

فقط چنگ ها هستند      که برابرند      در ماهیت و اسم هاشان…

حافظه و آرزوهاشان…

گلوت    در فشار خون ِ من به تنگ آمده

کاشکی خفه نشوی!

از من که بالا می روی      سعی کن عصبانی ام نکنی!

آدم ها    در درصدی از کینه شان     کوهانی دارند که دوست هم دارد!

آدم ها موجودات ِ بردباری هستند!

بعضی ها را دوست دارم

این را موقع ِ چای خوردن     یا به خواب رفتن    ذخیره کرده ام!

نمی دانم چرا اجازه می دهم بیشتر بپوشانی م     در پذیرایی ات

لای کفن ِ بوسه ها    از رو

چمباتمه ی جسد ِ کینه توز   از زیر…

نمی دانم چرا اجازه می دهم دوستم داشته باشی

حقیقت این است که آدم ها      صدمه ی جدی به هم نمی رسانند!

بعضی ها را که زیاد جدی می گیری     صدمه ی جدی می بینی!

وگرنه انسان ها برابرند

می شود از هیچ کس نخورد

دوست داشت و     پا به پا پژمرد

پوسیدن را    ترانه ی پروانه ها کرد

که زیبایی ِ زندگی شان     طولانی تر از مرگ کوتاه شان …

مرگ ِ آدم ها    طولانی نیست

بعضی ها را که زیاد جدی می گیری     مرگ شان را طولانی می کنی!

وگرنه کوتاهی ِ لحظه ها    لذت آورست!

با یک قرص ِ شادی بخش    می شود به اصالت ِ طبیعت پیوست!

آدم شد و     نشد!

تسلیم     با اطمینان و دراز شدن همراه است

می شود بی اطمینان و کوتاه شد

لذت های یک در میان     یادشان می رود کابوس

خاصیت ِ کثرت این است؛

مثل ِ جامعه ی جهانی     که جنایت در آن

مثل ِ جمجمه های موزه است

در چند ثانیه ی پیش

پیش از پرش ِ تسلیم…

پرش به سمت ِ شغال ِ چاله ها، زمین، هوا، بغل ها…

چاله ها    چاله اند

زمین       زمین

هوا         هوا!

سقوط و اوجی در راه نیست

راه     لحظه است!

می نوشمت       که مشامم شعبده کند    نیستی ِ ملوس!

شعبده در هستی…

کلکسیون ِ عادت ها و شوک     الکی-الکی یک عمرست!

جدی بگیر    که طولانی اش کنی!

لحظه طولانی ست     اگر سربراه باشی

وگرنه اضطراب   با قدم زدنش در قاب    غرقت می کند…

( قاب ِ علامت ِ سکوت

انگشتی بر لب ِ یک دختر ِ جوان

در تابلوی اتاق انتظار)

پشت ِ در     شستشویت می دهند    با ناف ِ بریده

– از همان اول    آدم ها    جایی ت را می بُرند-

شستشویت می دهند      با خاطراتی که در نبضت

ناف ِ صفر شد!

زاییده شد نیستی…

لحظه طولانی بود؟!

– نه ، کمی…

– بعد، چی؟

– حالاست که می فهمم لحظه     فقط یک لحظه است

حس اش می کنی؟

**

دریای شاعران    رمانتیک است

در قاره ها    ماه ِ تُنگ ها…

**

جهان بسازم؟!

جهان   گیج است

گیج بسازم؟!

مگر گیج ام؟!

همین خودم را ساختم کافی ست    که کافی نساختم

ساختن، کافی ست        هرچند چیزی نساخته باشی!

چند چیز را نشمردم     که جهان از دستم رفت…خوابم برد؟!

چیزها را می شدم یکی یکی     که یکی یکی جهان شدم!

تقریبن می شود گفت خوشبختم

یعنی اینکه از زندگی ام اصلن راضی نیستم

می شود گفت راضی ام ازینکه نیستم!

خوشبختی ام این است!

دستمایه ای می خواهیم به هر حال     برای ور رفتن با ابزارمان

در کنار دردها… اندام ها…

بی اراده؟!      من؟!

کاملن بوده ام!

انسان هایی را که می بینی گوشه ای کز کرده اند

نه سنگ اند       نه آدم

کاملن اراده بوده اند!

بی ارادگی این است!

اراده ی خایه مال    ارابه ی جهان است

مشکل ِ انسان هایی که سنگ شده اند این است

حاشا که شرمندگی    شراب ِ دلچسبی ست    بعد از خیانت

(هرکاری پاداشی دارد… بد و خوبش را نمی دانم)

یا شرمی که زور می زنی ببینی

در چهره ی کسی که با دستمال ِ گاوبازی ات

قلب ِ انساندوستانه ای ریخته ای روش!

پرده ها موج برمی دارند

اما صورت ها توی موج ها    شکل ِ مخوفی از ارواح اند

که نه با چین محو می شوند    نه با چروک

واقعیت     چیزی ست که در تصویر نیست

واقعیت    تصویرست     که تنهایی!

اراده ی خایه مال…

مشکل ِ انسان هایی که سنگ شده اند این است…

کسی که همه ی اراده اش را با همه دارد

جنایت ِ دستمالش از هرجایی پیداست!

این است که آدم های خوب     مجبورند بی آزار باشند

طوری که حتا بشود برشان داشت از روی زمین

پرت کرد در دریای کسی…

نشانه شان گرفت      در سر ِ دریایی…

آن قدر خوبند    آدم هایی که سنگ شده اند

که می شود فکر کرد هیچ وقت آدم نبوده اند!

اراده ی خایه مال است    که ارابه ی جهان!

به سیاست اقتدا کن!

و به سمبول هایی ازین دست!

مجسمه ی آزادی…

مومیایی ِ اکسیژن…

تراشه های سنگ      که می شود فکر کرد زمانی آدم بوده اند…

**

از صبح تا صبح       غُر زد صبح

چیزی نفهمیدیم

جز شبش     که روسیاه بود!

**

ارکان ِ حقوق ِ بشر…

ارکان ِ راکون ها و راکت ها و موش های هسته ای    در تغذیه ی ملل…

فستیوال ِ همجنسبازها با آن سوراخ های گشاد ِ گند!

مارهایی از پلاستیک ِ گوشت…

پستان های بزرگ و دیگر هیچ!

بچه دار شدن ِ یبوست     که خاک را   به انزواهای راکد می کشد…

توالت    که در آن می شود به اوج رسید!

عدد ِ صفر    که می تواند دیگر نباشد!

فاجعه ای که می تواند پلک ها را ببندد

فاجعه ای که پلک ها را بوسیده

برای شب     تا توانسته رقصیده…

دیگر به چاپلوسی ِ صبح با هوای یخ     امیدی نیست!

یک لیوان آب در صبح     روده ها را راه می اندازد

رودخانه ها می روند

ماییم که مانده ایم

در مغزهای مبهوت مان     تخمه های گندیده ای شده ایم

که دندان هامان را اقنا می کند!

در مقابله ی قبرستان     با قوانینی که برای مردگان

قباحت ِ آزادی می آورد!

تاول ِ تداوم را     بتازان روی تیغ ها!

التماس ِ تسمه ها را به گردن     گول می خوری

ولی بیشتر از اینها تسمه ای      تا همراهانی داری!

با این دور و برت     به چه ابری فکر می کنی؟

پنجره با اینهمه آپارتمان   بخورد توی سرت!

برای افتادن مناسب ترست      تا ملاقات ِ باد!

بشقاب های لب پریده ی آسمان

آن بالا      در دکور ِ ماکت ها…

کلاغی در زاوایه ی چپ       قلب ِ موقت ِ قرن…

صدای پر زدن ِ دردی     که در عکس نمی افتد!

مثل ِ بوی عفونتی که در جشن ها جاری ست!

دست ها   در گردن ِ هم…

تسمه ها    دور ِ مچ ها…

عکس ها چه می دانند!؟

این فلاش بک ها     خیانتکارند!

نه تنها فلاش بک     که همه ی وردی که چشم     در جادوی سینما می پاشد!

در مغزهای مبهوت مان      تخمه های گندیده ای شدیم…

شگرد ِ شوق است     که توی ذوق نزند!

وگرنه هیچ دلپذیری نیست!

ای دیدار ِ گرم ِ چای!

لذت ِ مرگی که دیکتاتو رها می کنند!

دوری  و دوستی ِ سگ ها و آسمان ها و انسان ها!

شگرد ِ شوق است      که توی ذوق نزند!

اگر مشتاق نباشم      چه باشم؟!

بعضی وقت ها به مرگ می چسبد    طعم ِ زندگی در مناطق ِ شاقه

نفس ها    که شلاق ِ ارواح اند…

خنده ها    مگاپودهای  مونگول ِ مومیایی     که یخ شان را زده اند پیشترها…

در یادست که گاهی آب می شود    صخره های گذشته و آینده!

وگرنه حالی به ما نمی چسبد!

مزه نمی دهد شوق     بی مرگ ِ قاطع ِ خودش!

چای و فنجان…

بستنی و لیموی یونانی…

قاره و اندازه هایی که بمب ِ اتم     در خواب هاش می گنجد…

دست چینم کنی    چیزی بیشتر از دستم به تو نمی ماسد!

آنقدر عقده ای بوده ام    که در همه جایم دست درآورده ام!

در نگاهم     دست برده ام

در دویدنم     دست برده ام

در یخه ام…

آرزوهام…

عشقی که می تواند به جای قلبم بزند!

بمبی که خنثا نتوانستم!

برده ای که به جایش نتوانستم!

خونی که به جایش …

کودکی که نتوانستم نجات دهم از بلوغ ِ بمب ها…

در همه جایم دست درآورده ام!

آنقدر عقده ای بوده ام    از همه ای که نبوده ام

همهمه ای حریص       که همه نشد!

همهمه ی مورچگان را شد!

در دردهای بشر دوست     که قدم در عدم ِ زیرزمین ها زد!

اما رو هرگز نشد!

مبارزه ی بدی بود!

یکطرفه با اخبار    مغزم شکست خورد

دستی که زیرزمین است    همه جایم شد

اما همه جا نشد!

روشنفکران    شکست می خورند

چون روشن دست نیستند!

همه جایم را دست خورد!

آرزوهایم سپری در بی دست…

این است که زمین خوردن ِ احمق هایی مثل ِ من

نه دست می آورد      نه تخم ِ پاشنه!

احمق هایی مثل ِ من     تنهایند!

تنهایی     حماقت است!

مدنیت     یعنی این!

گور ِ پدر ِ دیالوگی که باید می کردیم    در کنار ِ درختان   که یکتنه گوشند!

دست     از دست رفت!

بی گوش     سر، رفتنی ست!

دستی که می ماند    داس ِ شیاطین است

سر ِ برده    دقیقن سر ِ یک بیل است!

سر می خواهد چکار روشنفکر؟!

گوش… چشم… دهان… هپاتیت و پاشنه…

در همه جایم دست درآورده ام!

اما دست های زیرزمینی     سرها را محکم نگه نمی دارند!

دیگر زمان ِ پیروزی گذشته درخت های پیر!

به کی اعتماد می کنی؟

معلوم نیست این سری که داری لبش را می خوری    یک بیل ِ مسموم نباشد!

من    بیل ام!

اما نژادم به من می گوید    « ریشه ها را باید زد »

همه جایم دست در آورده     اما تنهایم!

در جامعه ی بیل هاست     که فقط لب ها همدیگر را دارند

چرخاندن ِ زبان ها را در همدیگر دارند!

دسته ی چوبی و صورت ِ فلزی شان…

آخ! طبیعت ِ من!

این بیل ها همه تنهایند!

سرهاشان را بده     تا به هم نگاه کنند

تا کی دخول ِ چوب ها و دارها در هم؟

سرها که برگردند    دست ها    بیل ها را بی سر نمی گذارند!

تنها نیستیم

دست هامان   با ما هستند

سال ها سرها   در احتکار ِ دست ها بوده اند

حالاست زیرزمین    قیامت ِ گورها شود!

دیگر خیال ِ ساعت ها     به فنجان هایی که می خورد این نسل    قد نمی دهد

فنجان های طولانی را می شناسید؟

مکث ِ عجیبی ست    پشت ِ هورت ِ این نگاه های خیره!

زمانی در زاپاس ِ دست ها!

قرارهایی در سکوت ِ ثانیه ها…

اتفاق   خبر نمی کند

اما بویش    همیشه می آید!

من این بو را خوب می شناسم     وقتی طلبش کرده ام!

بو   رسیده

شما هم بشنوید    تا دچار شوید!

انتظار     یک دست ، بی صداست!

انتظارهای دسته جمعی    پوز ِ آهن‌رباهای مادی را می زند بیل های عزیز!

با ما طلوع کنید!

بعید ندانید خورشید نباشیم!

بعید دانستن های دسته جمعی     دنیا را بعید کرده است

وگرنه خدا دیگر کیست؟!!

وگرنه خدا من بودم

وقتی برای معاشقه      به دیدار ِ خدایی می رفتم

یا برای بلند کردن ِ کودکی که در جنگ

دست های مرا وادار به روئیدن کرد!

از گذشته می آیم

این است که دست های بزرگی دارم

و جهانی را در یاد     برای بازسازی

خدایان    باید از گذشته بیایند

وگرنه عدالت    همچنان نسبی ست    با کودکانی که نمی آیند

آنطور که می آیند…

**

لای….لای…

دریای شاعران    رمانتیک است

در قاره ها    ماه ِ تُنگ ها…

**

کاش در من بودی     شوق ِ پژمردن ِ من

تا نلیسد اینطور        روح ِ بی ذوقی ِ فرسایش ِ من

در تمام ِ زن ِ تن!

پس چرا راه به کوری نفروخت    نورهایش را؟

پس چرا کور به چشمی نسپرد      راه هایش را؟

تن ِ ِاعمال ِ تعامل زخمی ست!

تن ِ ارعاب ِ جهان ِ بندی ست…

سمت ِ بی سوی نمی دانم ِ من     مرگ ِ دانای تمامت-مرگی ست!

که نمی دانم تان!

چه نمی پرسم تان؟!

اینهمه تاول و سوراخ ، میان ِ قلب ام

چشم ِ پرسش هام است    از تقلاهاتان

سیر ِ بی الهامی ست       چشم ِ بی بودن تان!

گرچه کورید و کرید…

چشم ِ من چشم ِ شما را دیده

گوش ِ من می شنود…

خنجر اینطوری ست دیگر … نه؟!

آدم     اِن بعدی ست دیگر… نه؟!

اِن ِ بی حاصل ِ مرگ اندیشی      ضرب در صفر ِ فواصل تا نه

نه که می آید پیش     نیش داری در خویش

نیش    نیش می آرد

تیغ     تیغ می کارد!

دوستت دارم تلخ!

تن ِ بی حرمت ِ آدم ها… های!

از اتاوا تا بلخ     نیش دارد خنجر!

خون فقط در خنجر    می زند نبض ِ حقیقت را نبض

تا اَبَر مغز بریزد در شهر     خون ِ کوچک ها را

که نژاد ِ بنیاد    از تبار ِ آنهاست!

تا که بنیادی هست    ریشه را باید زد!

خنجر اینجا فرداست!

گله از درد ِ شیزوفرنی نه!

از تعامل نشکن!

راه ِ بی سوزن ِ راست    می رود در سوزن!

که نه جای نفسی     نه هوای مرگی ست!

خانه جای سگ هاست!

بزنید آدم ها!

عاشق ِ خنگی ِ پررونق تان هستم من!

من شبی هستم که    بی شما می میرم

از زدن هاتان شب    چشمک ِ دریاهاست!

بی شب این ساعت ها    سایه ی بی رمقی از هیچ اند!

شب … عزیز ِ من شب…   سرزمین ِ انسان…

خود ِ بی بنیان است

زنده بادا انسان!

زنده بادا شب هاش!

**

بروز ِ تندرستی را    چیزهای مختلطی هست    که بی گلو می کند!

گلوی بریده ی تردیدم     که در قدم های محرمانه مست ام!

در راه های بی تردید     حرام ام!

گلوی بریده ی راهی هستم     که دیگران نفهمیدندش

من نیم وجبی هستم     ولی به جای سیاه سرفه و سنجاق

بلدم جای پای حیوانات ِ لال را    به بیننده مبتلا کنم!

اینطوری که دارم از خودم حرف می زنم

بدون ِ اونیفورمم!

چی؟

بله!

نیم وجبی بودن    مرض ِ بدی ست!

پررو هستم؟

وقت ِ ابتلا    که ویروس مبتلا می شود به تن

شما به آینه هاتان گیر نکرده اید؟

شب در خانه های کورتان    بدون اونیفورم ِ مجلل

چه کسی را دوست دارید؟

دیگر با کدام روباه

روی ماه خود را می بوسید؟

نیم وجبی هستم

طوری سرم را بریده اند      که نه می روم     نه می آیم!

گیر کرده ام میان ِ انگشترها و لوله های آب…

خاصیت ِ رسانایی ِ فلزات و مردگان…

گیر کرده ام میان ِ فصل ها    که کوچکترین جایی برای گیر کردن ندارند

همه ی میوه ها می افتند   ای عشق کوچولوی تردِ من!

لکنت این چیزها را نمی فهمد

دندان ِ رمانتیک    تنش به تن ِ قانون نخورده

یا ُدم ِ صاحبان ِ هوش    در تماشایی که سیرک می کند به ما!

شهر    زیادست آقایان!

چه کار دارید با این نیم وجبی؟

نیم وجبی دوست دارد در نیم وجبش بچپد

چاپارتر از زبانش    بدش بیاید از هرکه   تا هرجا…

کسی که زبانش ماچ کرد از نفرت

دوست داشت از نفرت!

دیوانگی چیست؟

عشق یا نفرت؟

چه فرق می کند؟

بغل های مساوی ِ فاحشه گان اند…

به من هم رسیده عطر ِ بغل ها      اما می شود انکار کرد!

می شود انکار کرد و نیم وجب ماند!

نیم وجب دانست!

نیم وجب در تبعید بود….

با اینهمه جنازه در مساحت ِ زمین     چه کند نیم وجبی؟

با اقیانوس های خون   چه کند؟

جولای 2004

استکهلم

مرگِ شاملو – داستان | علیرضا محمودی ایران‌مهر

براي ا.بامداد

پيش از اين اولين تلفن دور صندلي‌ام مي‌دويدم. قبل از آن دست‌هايم را لب تخت گذاشته بودم و وزن خود را تحمل مي‌كردم. بيست و پنج بار شنا رفتم. كف اتاق دراز كشيدم و آن قدر نوك انگشت‌هايم را به شست پايم رساندم كه شكمم ازعرق خيس شد. مطمئنم با اين كار رسوب سيزده نخ سيگار كه ديشب كشيدم همراه عرق از تنم بيرون مي‌زند.چطور مي‌شود بدون اطمينان‌هاي احمقانه زندگي كرد؟ همانجا، دراز كشيده روي فرش ماندم و گذاشتم هواي تازه‌اي كه از لاي پنجره مي‌آمد به كف پايم بخورد. انگشت‌هاي پايم مرطوب بودند و جريان هواي تازه را در ميان آنها احساس مي‌كردم. كم‌كم بدنم سرد مي‌شد. حوصله‌ي دوش گرفتن نداشتم. چرا وقتي آدم در خانه تنهاست بايد دوش بگيرد؟
سراغ كيفم رفتم و دوباره پول‌هايم را شمردم. آن قدركم مانده بود كه مثل وسواس خاراندن زخم، هي دوست داشتم دوباره بشمارم‌شان.اين بار روي تختم دراز كشيدم و به آفتاب شفاف بامدادي نگاه كردم. نور از لاي پرده‌هاي عمودي كركره تابيده بود و ديوار لخت اتاق را راه‌راه مي‌كرد. تا وقتي حق التاليف مقاله‌ي سي و پنج صفحه‌اي‌ام را نگرفته‌ام، بهتر است فقط روي همين تخت دراز بكشم. (بوطيقاي مرفولوژيك شعر )اگر پولش هم مثل اسمش باشد كلي كيف مي‌كنم. تا مامان از مشهد برگردد بايد كاري بكنم. تا آن موقع، غير از دزدي سيگار و كتاب كارهاي اخلاقي ديگري هم مي‌شود در زندگي انجام داد.
با اولين زنگ تلفن فكر كردم مريم است، هر چند دفعه‌ي پيش براي هميشه از هم خداحافظي كرده بوديم. جليل آن طرف خط بود. صدايش كاملاً گرفته بود. گفت‌:
ـ خبر داري؟
ـ ازچي؟
ـ شاملو مُرد.
ـ مُرد؟
ـ آره.
ـ كي؟
ـ ديشب ساعت يك، توي آمبولانس.
فكر كردم : ( آخرين شير مرد ) انگار پيشتر هم اين جمله را شنيده بودم.
جليل هنوز صدايش گرفته بود. گفت‌:
ـ مي‌‌ خوايم براش مراسم بگيريم. تو هم هستي؟
ـ حتماً.
مي‌خواستم بگويم باورم نمي‌ شود. اما ديدم باورم شده است. كلمات هميشه باورپذيرتر از واقعيت‌اند. هيچ وقت از نزديك نديده بودمش، چون نمي‌دانستم چي بايد بگويم. گفتگو با بعضي آدم‌ها مثل پوشيدن كت شيكي ست كه كهنگي شلوار آدم را بيشتر نشان مي‌دهد. دوباره روي تخت دراز كشيدم و به آفتاب نگاه كردم. راه راه‌هاي سايه روشن از سقف فاصله گرفته بود و به كف اتاق مي‌رسيد. ( بامداد غروب كرد.) اين مي‌توانست تيتر روزنامه‌هاي امروز باشد. شاملو هم الان دراز كشيده است. با موهاي فرفري سفيدش كه شبيه سر قديسين است. لاي شمد سفيد، با بدني سفيد، در جايي تاريك… مثل شعرهاي لوركا ست، در ساعت پنج عصر….
تلفن دوباره زنگ زد. اين‌بار اصلا به مريم فكر نمي‌ كردم اما خودش بود.
ـ جدي خودتي؟
ـ چيه، خوشحال نشدي.
ـ چرا، خوشحالم.
ـ دروغگو.
ـ يه نفر مرده.
ـ كي؟ سعيد؟
ـ نه، شاملو.
ـ دوستت بود؟
ـ تقريباً.
ـ حالا چرا عقدت رو سر من خالي مي‌كني؟
ـ من كه چيزي نگفتم.
ـ رضا….
ـ جانم؟
ـ دوستتِ دارم.
ـ منم…. دوست ِ دارم.
ـ نمي‌ خواستم به‌ات زنگ بزنم. مي‌ خواستم فراموشش كني….
ـ مي‌ دونم.
ـ زنگ زدم اين بار واقعا ازت خداحافظي كنم.
ـ مي‌خوام ببينمت، بيا خونه.
ـ نمي‌ شه.
ـ بايد ببينمت، بيا خونه.
ـ مي‌خواي باز مامانت بيرون‌مون كنه.
ـ نيست، رفته مشهد.
ـ فقط همين يه‌بار، به شرط اينكه ديگه اصرار نكني.
كركره را كنار كشيدم و آفتاب سرتاسر ديوار را روشن كرد. تا نيامده بود بايد دوش مي‌گرفتم. بايد صبحانه مي‌خوردم كه دهانم بوي مرده ندهد. حتماً از فردا بچه‌ها يكي يكي تلفن مي‌زنند، درباره‌ي شاملو مطلب مي‌خواهند. مي‌شود يك شعر نوشت‌: شير پيري با موهاي درخشان، با يك پاي قطع شده، خوابيده در محفظه‌اي سرد و فلزي كه با نورهاي سفيد فلورسنت روشن شده است… ( شير آهن كوه مَرد، مُرد.)… (هرگز از مرگ نهراسيدم، اگر چه دستانش از ابتذال شكننده‌تربود.) از همه‌ي اين‌ها مي شود اين‌ها مي‌ شود توي شعر استفاده كرد.
توي آينه قدي حمام به خودم نگاه كردم. تيغ كند شده بود و روي صورتم صداي سمباده مي‌داد. گوشت صورتي از زير تيغ بيرون مي‌زد و رگه‌اي خاكستري از خورده ريش و كف روي شكمم پايين مي‌رفت. آدم وقتي خيس مي‌شود به ابديت نزديك‌تر است. آينه عرق كرد و كم كم محو شدم. اگر همين الان بميرم چه مي‌شود؟ آدمي خيس با صورتي پاك ميان نور و بخار، در فراسوي زمان! تا يك هفته كسي پيدايم نمي‌كند. اما كسي هم نيست در را روي مريم باز كند. بيشتر اوقات مرگ هم چيز با شكوهي نيست.
به اتاقم كه برگشتم، مربع نور از ديوار پايين آمده بود و كمي‌ از آن روي فرش رسيده بود. ذرات درخشان غبار در هوا بالا مي‌رفتند. احساس كردم اتفاقي مي‌خواهد بيفتد. مريم زنگ در را زد و اتفاقي كه در حال افتادن بود، جايي خودش را قايم كرد. مريم كفش‌هايش را دستش گرفته بود و خود را در آينه‌ي بالاي جا كفشي نگاه مي‌كرد. انگار تازه خودش را كشف كرده بود. يكبار كه مامان حمام بود به مريم گفتم، كفش‌هايش را بياورد توي اتاقم. در اتاق را از تو قفل كردم و به مامان گفتم جليل آمده. امروز مثل بچه مدرسه‌اي‌ها لباس پوشيده بود. گفتم‌:
ـ كفش‌هات رو بذار توي جا كفشي. هرجا دوست داري بشين، كسي نيست. چي دوست داري برات درست كنم. كاپوچينوي افغاني مي‌خوري؟ خودم اختراع كردم.
ـ نه، مي‌ خوام زود برگردم، فكر كنم امروز بابا بياد دانشكده دنبالم.
ـ چه خوشگل شدي.
ـ چاخان بازي نكن. اومدم فقط ازت خداحافظي كنم.
ـ چاي كه مي‌خوري.
ـ از همون كه خودت گفتي مي‌خورم.
رفتم توي آشپزخانه و مريم حرف مي‌زد. به سگ پشمالوي روي تلويزيون ور مي‌رفت و حرف مي‌زد. توي هر جيبش چند دليل داشت. اصرار داشت وضعيتم را برايم روشن كند. نمي‌دانم زن‌ها چه علاقه‌اي به حقيقت دارند.
ـ … نمي‌شه، باور كن نمي‌شه، زندگي بايد متعادل باشه.
ـ آماده شد. توي عمرت همچين چيزي نخوردي.
دوست نداشت توي‌ هال بنشينيم. سيني را با فنجان‌هاي بزرگ سراميكي بردم توي اتاقم. چهار گوشي آفتاب پايين‌تر آمده بود و روي فرش تا نزديك پايه‌هاي تخت پيش مي‌رفت. آن اتفاق ناپيدا جايي همين جاها قايم شده بود. مريم پايين تخت نشست و پاهايش را توي آفتاب دراز كرد. جوراب‌هاي شفاف در نور ميدرخشيدند. پاهايش هميشه كوچك تر از حد انتظار بودند. چطور مي‌تواند با اين پاهاي كوچك در زندگي متعادل راه برود. شايد به خاطر همين انگليسي‌ها به زن مي‌ گويند گربه.
ـ هنوز تو فكر اون دوستتي كه مرده؟
ـ دوستم نبود، شوخي كردم.
ـ پس تو چرا ناراحتي؟
ـ مگه ناراحتم؟
ـ خيلي.
ـ اون شعري كه يه دفه روي بازوت نوشتم يادته؟
ـ خر ديوونه. هر چه مي شستمش پاك نمي‌ شد. نزديك بود بابام ببينه.
ـ شعرش مال شاملو بود.
ـ تو كه گفتي مال خودته! گفتي براي من نوشتيش ؟!
ـ چيزهايي كه آدم دوست داره مال خودشه.
ـ خوش به حالت.
ـ‌ ( لبانت به ظرافت شعر، شهواني‌ترين بوسه‌ها را به شرمي‌ چنان مبدل مي‌كند، كه جاندار غارنشين از آن سود مي‌جويد تا به صورت انسان در آيد…)
تقديمش مي‌كنم به تو.
ـ واقعا كه جونور غارنشيني.
آفتاب آرام از پاهاي مريم روي فرش بالا مي‌آمد. هنوز مانتوي دانشكده تنش بود. دوتا از دكمه‌هاي صدفي آن مي‌درخشيدند. قهوه، با خامه و دارچيني كه قاطيش كرده بودم طعم خوبي مي‌داد. بعضي چيزها در زندگي مثل عطري‌ست كه براي رفع بوهاي ديگر مي‌زنيم. مريم هميشه عطر خوبي مي‌زند. پدرش از انگلستان برايش آورده.
عطر انگليسي اتاق را پر كرده بود. آفتاب از روي تختخوابم گذشته بود، متكا و ملافه‌هاي سفيد را درخشان كرده بود و به سوي ديگر دنيا مي‌رفت. مريم جلوي آينه‌ي كوچك اتاقم ايستاده و دكمه‌هايش را مرتب كرد. بدون آنكه به من نگاه كند گفت‌:
ـ كار بدي كردم دوباره اومدم.
ـ زندگي پر از همين چيزاي بده ولي هيچ كس دوست نداره بميره.
ـ به هر حال كار بدي كردم. دوست ندارم دوباره اذيت بشي.
ـ بذار يه شعر ديگه تقديمت كنم. (در آن دور دست بعيد كه رسالت اندام‌ها پايان مي‌پذيرد و شعله و شور نبض‌ها و خواهش‌ها به تمامي‌ فرو مي‌نشيند و هر معنا قالب لفظ را وا مي‌گذارد. من درفراسوي مرزهاي تنم، تو را دوست مي‌دارم. )
ـ اين يكيش ازبقيه بهتر بود… رضا.
ـ جانم.
ـ مي‌خوام جدي بات حرف بزنم.
ـ مگه تا حالا شوخي مي‌كرديم.
ـ خيلي بي‌شعوري.
ـ عوضش دوسِت دارم.
ـ مي‌دوني رضا…از همه‌ي اين حرف‌ها گذشته فكر مي‌كنم من به دردت نمي‌خورم.
ـ مي‌شه از اين حرف‌هاي رمانتيك نزني.
ـ فكر كردم شاعرانه ست.
ـ شاعرا خشن‌ترين آدم‌هاي دنيان.
ـ دارم مي‌بينم. خب ديگه من مي‌رم. حسابي ديرم شد.
ـ صبر كن منم باهات تا يه جايي بيام.
ـ خيلي گشنمه، بيا بريم يه چيزي بخوريم.
ـ‌ … خوبه.
ـ نترس، مهمون من.
رفت طرف كتابخونه و سرسري كتاب‌ها را نگاه كرد. از روي تخت بلند شدم و جلوي پنجره ايستادم، تپه‌ي پارك از ميان شهر بيرون زده بود. در آفتاب اريب بعدازظهر صورتي مي‌زد. شبيه فنجاني وارونه بود كه نوك آن چمن و درخت كاشته باشند.
ـ بذار يك شعر ديگه تقديمت كنم‌: ‌( چشمه سراي در دل و آبشاري در كف، آفتابي در نگاه و فرشته ئي در پيراهن، از انساني كه توئي قصه‌ها مي‌توانم كرد غم نان اگر بگذارد. )
ـ غم نون رو ولش كن، زودتر آماده شو بريم، اگه نه از غم گشنگي مي‌ ميريم.
به فنجان صورتي ميان شهر نگاه كردم و پيراهنم را كردم توي شلوارم، صداي ورق زدن مريم را پشت سرم مي شنيدم. مثل وقتي كه هيچ‌كس در خانه نيست و آدم صداهاي موهوم مي‌شنود. آن اتفاق توي خودم قايم شده بود، داشت از درونم بالا مي‌آمد و توي گلويم گير مي‌كرد. كدام خري گفته مرد نبايد گريه كند ؟
ـ رضا، داري گريه مي‌ كني ؟
ـ من ؟!
ـ روت رو كن اين طرف ببينم.
ـ بيا، كدوم خري گريه مي‌كنه.
ـ اگه يه روز گريه كني ديگه به‌ات زنگ نمي‌زنم. گدا كه هستي، بچه ننه نباش.
ـ من‌شيش ساله گريه نكردم. آخرين باري كه گريه كردم يه كتاب از (يوكيومي‌‌شيما) خونده بودم. بعدش داداشم مرد، هر كار كردم گريه‌ام نگرفت.
ـ خيلي ماهي، به خاطر همين‌ دروغ ات دوستت دارم.
بيرون هواي تازه‌ي خوبي بود. يادم نيست چند روز مي‌شود از خانه بيرون نيامده‌ام. از تاكسي كه پياده شديم نور خورشيد به بالاي درختان چنار مي‌تابيد. مثل صبحي بود كه وارونه شده باشد. برگ‌ها تكان كه مي‌خوردند مثل آينه‌هاي كوچك برق مي‌زدند. بعد از نهار دوست نداشتم تند راه بروم.
ـ حسابي ديرم شده.
ـ كي ببينمت ؟
ـ خوابش رو ببين.
ـ جدي مي‌گم. مامان تا هفته‌ي ديگه نمي‌آد.
ـ مگه من شوخي مي‌كنم.
ـ باشه، هر جور راحتي.
ـ اما شايد براي مراسم اين دوستت كه مرده اومدم.
ـ الف بامداد.
ـ اسمش كه يه چيز ديگه بود.
ـ دوتا اسم داره، خودش از اين اسم دومش بيشتر خوشش مي‌اومد.
ـ اين همون شاعري نيست كه گفته هوا خيلي سرده ؟
ـ نه اون يكي ديگه ست، اين همونه كه گفته روزگار غريبي‌ست نازنين.
ـ‌چه بامزه، دو تا از پسراي دانشكده‌مون يه سري همين رو مي‌ گن.
ـ پس خودت زنگ مي‌زني؟
ـ نه.
ـ مگه نمي‌خواستي براي مراسم بياي؟
ـ گفتم شايد… رضا.
ـ جانم.
ـ از اينجا ديگه باهام نيا.
ـ مي‌ترسي ؟
ـ نه؟ ولي نيا.
ـ باشه.
ـ رضا… مي‌ دونستم بيام دوباره اذيت مي‌شي، ولي دوست داشتم بيام.
ـ خوب بود.
ـ دفه‌ي آخر بود. فراموشش كن. براي مراسم هم بهتره نيام.
ـ هرجور راحتي.
ـ اميدوارم نوبل بگيري. خداحافظ.
ـ خداحافظ .
ـ دوستِ دارم رضا.
كنار سطل آشغال خالي و بزرگي ايستادم و به مريم نگاه كردم كه مي‌رفت آن‌طرف خيابان. تاكسي جلويش نگه داشت و سوار شد. جلوتر دور جوان كه كوله‌هاي بزرگ داشتند سوار شدند و تاكسي رفت. سيگاري روشن كردم و دودش را بيرون دادم. بي‌چاره كورها كه وقتي سيگار مي‌كشند، بيرون آمدن دودش را نمي بينند. همينگوي هم جايي اين حرف را زده است. نور آفتاب به نوك چنارها رسيده بود. توي شعري كه براي شاملو مي‌گويم حتماً به اين موضوع اشاره مي‌كنم. آفتابي كه از همه چيز بالا مي‌رود. آفتابي در كشوي سردخانه. بعد توي زمين دفنش مي‌ كنند. اما فردا از مشرق طلوع مي‌كند. اگر ساختار ريلكه را پيدا كند عالي ست. الان حتما مريم از تاكسي پياده شده، از جلوي مغازه‌هايي كه نئون‌هاي سرخ و صورتي دارند مي‌گذرد. جلوي فروشگاهي كه يك جفت چوب اسكي را به طور ضرب دري توي ويترين گذاشته مي‌ايستد و به عكس پسر بلوندي كه كلاه بافتني قرمز و چشمان سبز دارد نگاه مي كند. بعد مي رود توي كوچه تا به پدرش تلفن بزند. بايد يك جوري اين چند ساعت غيبتش را توجيه كند. بوي سوختگي بلند شد. فيلتر سيگار را هم كشيده بودم. انداختمش توي جوي آب. اگر مريم دوباره زنگ زد از او مي‌ پرسم آيا همين كارها را كرده است يانه‌: … حتما زنگ مي‌ زنه… ممكن هم هست نزنه… ولي به نظرم زنگ مي‌زنه، هر بار مي‌گه ديگه زنگ نمي‌زنم ولي چند روز بعدش زنگ ميزنه… ولي امروز فرق داشت، وقتي كسي زياد شوخي مي‌كنه حتما يه تصميم خيلي جدي گرفته…. واقعا ترسيده بود ديگه نتونه خداحافظي كنه… پس ديگه زنگ نمي‌زنه…. اما طاقتش رو نداره، مي‌ شناسمش، دو روز ديگه زنگ مي‌زنه مي‌گه مي‌خوام خداحافظي كنم…. توي دلش خودش هم به كارش مي خنده، آدم وقتي بتونه به خودش بخنده خيلي باهوش مي‌شه…. آدم باهوش هم محتاطه… پس ديگه زنگ نمي‌زنه، دليل هم نداره زنگ بزنه، به ضررش تموم مي‌شه…. اما آدم هميشه به طرف كاري كشيده مي‌شه كه برايش بيشتر ضرر داره… مثل آدم‌هايي كه خودشون رو از بلندي پرت مي‌كنن پايين… تا ده مي‌شمارم معلوم بشه مي‌زنه يا نه….. مي‌زنه…. نمي‌زنه…. مي‌زنه….نمي‌زنه…. مي‌زنه…. نمي‌زنه…. مي‌زنه…. نمي‌زنه…. مي‌زنه…. نمي زنه… پس نمي‌زنه… معلوم شد كه نمي‌زنه…. از اول هم معلوم بود… واقعاً تو زندگي چي معلومه ؟…. مثل توپ والي بال مي‌مونه… بالاخره توي زمين يكي مي‌افته. .. فقط همين معلومه….
سوار اتوبوس كه مي‌شدم فكر كردم توپ معلق در آسمان چيزي خوبي براي شعر است. مي‌شود آن را تبديل به خورشيدي سرگردان كرد. خورشيدي كه نمي‌داند به سمت شمال برود يا جنوب، مشرق يا مغرب. آن اتفاقي كه قايم شده بود داشت پيدا مي‌شد. يك تصوير بود. جايي توي تاريكي ايستاده بودم و داشتم سيگار مي‌ كشيدم….
قطره خوني در سياهي…. حيف شد كيفم را برنداشتم. وقتي هيچي تويش نيست خنده‌ام مي‌گيرد دستم بگيرمش. بايد يادداشتش كنم. شعري درباره‌ي خورشيد و مرگ. خدا رو شكر صندلي گيرم آمد بنشينم. ‌( هرگز از مرگ نهراسيدم، اگر چه دستانش از ابتذال شكننده‌تر بود. هراس من باري، همه از مردن در سرزمين ست كه مزد گوركن از آزادي آدمي‌ افزون باشد…) عضلاتم سفت شده بود. شايد تاثير ورزش امروز صبح باشد. فنجان صورتي وسط شهر بود. ولي حالا يك طرفش تاريك شده بود. شعرم داشت بيرون مي‌ زد‌:

آنك انساني كه منم
لخته خوني
بازمانده از قتلگاه غروب
ايستاده در مشرق تاريكي
با شعله‌هاي سرخ يك سيگار…
بر پيشاني شب
چون خال خونين گلوله
مي‌ لرزم…

شعر خوبي نيست، اما كاشكي مي‌توانستم يادداشتش كنم، چون تا خانه برسم بدتر مي‌ شود. آن اتفاق هنوز نيفتاده است. شايد هم بهتر باشد اگر مريم زنگ نزند. آدم اين طوري از خانه بيرون نيايد بهتر است، سبكي تحمل ناپذيري پيدا مي‌كند. ياد يك فيلم سياه و سفيد ايتاليايي افتادم، گداي بي چاره‌اي بود كه وقتي گرسنه مي‌شد، مثل بادبادك توي هوا به پرواز درمي آمد. بعد يكي مجبور مي شد سريع تكه‌اي نان دستش بدهد. اين طوري باد هرطرف بخواهد آدم را مي‌برد. يا زنگ مي‌زند يا نمي‌زند… هر طرف باد بيايد. بدهم نيست. اين هم يك جور آزادي‌ست. چه اهميت دارد كه مثل خيلي چيزهاي ديگر ابلهانه است. (‌ابلها مردا، عدوي تو نيستم من، انكار توام !‌). تولد آدم مثل شوت دروازه‌باني‌ست كه گل خورده. مي‌كوبد زير آدم تا بروي توي هوا و بالاخره جايي بيفتي. خورشيد نوك كوها بود. اگر خودت را ول مي كردي معلوم نبود مي خواهد بالا برود يا پايين.
عضلاتم هنوز سفت بودند. اتفاقي مي‌خواست بيفتد. شاملو ديگر نبود ولي اگر مي‌ خواستم، مي توانستم از اتوبوس پايين بپرم و كنار اتوبان بدوم.

امامزاده طاهر کرج، روز خاکسپاری احمد شاملو، ۶ مرداد ۱۳۷۹

احمد شاملو؛ صدا و هوای تازه‌ی روزنامه‌نگاری

هیچ یک از شاعران معاصر به اندازه احمد شاملو در زمینه‌ی روزنامه‌نگاری فعالیت نکرده است؛ مهم‌تر از این، تاثیری است که فعالیت‌های مطبوعاتی شاملو بر فضای فرهنگی جامعه و در رونق جریان‌های ادبی داشته است.

default

احمد شاملو (۱۳۷۹­-۱۳۰۴) را می‌توان فعال‌ترین و موثرترین شاعر معاصر در زمینه‌ی کار روزنامه‌نگاری قلمداد کرد. بخش اصلی و بزرگ این فعالیت‌ها در نیمه‌ی اول زندگی شاعر انجام شده است. شاملو مقاله‌نویسی را از نوجوانی آغاز کرد و در بیست و یک سالگی، یعنی سال ۱۳۲۵، سردبیری هفته‌ی نامه‌ی «ادیب» را برعهده گرفت. این آغاز راهی بود که سه دهه بی‌وقفه ادامه یافت.

سه دهه حضور فعال و موثر

Buchcover Khushe

احمد شاملو تقریبا تا پایان عمر همکاری با نشریه‌های مختلف را ادامه داد، اما حضور فعال او در عرصه‌ی روزنامه‌نگاری، به ویژه به عنوان سردبیر، از نیمه‌ی دوم دهه‌ی چهل خورشیدی کم‌رنگ و به عبارتی متوقف شد. استثنای این دوران که سه دهه‌ی پایانی زندگی شاملو را شامل می‌شود، به سال‌های ۵۷ تا ۵۹ مربوط می‌شود. شاملو از شهریور تا بهمن ۵۷ سردبیری ۱۴ شماره از مجله «ایرانشهر» در لندن، و ۳۶ شماره از هفته‌ی نامه‌ی «کتاب جمعه» در تهران، (مرداد ۵۸ تا خرداد ۵۹) را بر عهده داشته است.

عمر برخی از نشریه‌هایی که شاملو سردبیری آنها را برعهده داشت بسیار کوتاه بود؛ هفته‌نامه‌ی ادبی ـ هنری «سخن نو»، پنج شماره (سال ۱۳۲۷، زیر نظر عبدالرضا ناظر و احمد شاملو)، نشریه «هنر نو»، سه شماره (۱۳۲۸)، هفته‌نامه‌ی «روزنه»، نه شماره (۱۳۲۹) و سه شماره از هفته‌نامه‌ی هنر و سینما «بارو» (زیر نظر شاملو و یدالله رؤیایی) از این جمله‌اند. احمد شاملو در این دوران سردبیری ماهنامه‌هایی چون «اطلاعات دانش و هنر و ادبیات»، هفته‌نامه‌هایی مانند «آشنا» و «هدیه» و روزنامه‌هایی چون «آتشبار» را نیز در کارنامه خود دارد.

نشریه‌های جریان‌ساز

عده‌ای می‌گویند، احمد شاملو متخصص رونق دادن به نشریه‌های کم‌مخاطب، و به تعطیلی کشاندن نشریه‌های موفق بوده است. در این داوری طنزآمیز چیزی از واقعیت نیز نهفته است؛ با این تذکر که بخش اول به توانایی‌های کم‌نظیر شاعر مربوط می‌شود و بخش دوم به تنگ‌نطری و هراس حکومت‌های دیکتاتوری. شاملو به ویژه از ابتدای دهه‌ی چهل خورشیدی که جایگاه خود را به عنوان یکی از مطرح‌ترین و تاثیرگذارترین شاعران معاصر تثبیت کرده بود، نشریه‌ها را به عنوان پایگاه شاعران و نویسندگانی می‌دید که بخش بزرگی از آنها معترضان و منتقدان حکومت بودند.

Flash-Galerie Ahmad Shamlou, iranischer Dichter

جریان‌های روشنفکرانه‌ای که حول و حوش نشریه‌های فرهنگی شکل می‌گیرند، خوشایند حکومت‌های دیکتاتوری، چه سلطنتی و چه اسلامی، نیستند. از این منظر سه نشریه‌ی «کتاب هفته»، «خوشه» و «کتاب جمعه» جایگاهی ویژه در کارنامه‌ی روزنامه‌نگاری احمد شاملو دارند که دومی به دستور ساواک تعطیل، و آخری در نخستین سال‌های حکومت جمهوری اسلامی توقیف شد.

در میان نشریه‌هایی که شاملو سردبیری کرد و در شکل دادن به آنها نقش اصلی را برعهده داشت، «کتاب هفته» مجله‌ای بود که برخی آن را نقطه عطفی در تاریخ مطبوعات فرهنگی معاصر می‌دانند. انتشار این نشریه حدود نیم قرن پیش (پاییز سال ۱۳۴۰) آغاز شد و تیراژ آن در مدت کوتاهی به ۲۴ هزار نسخه رسید. چنین تیراژی امروز نیز برای بسیاری از نشریه‌ها رویایی دست‌نیافتنی است. ضمن آنکه اکنون جمعیت کشور دست‌کم سه برابر آن زمان است و تعداد بیسوادان به شدت کاهش یافته.

«کتاب هفته»؛ بدعتی ماندگار

«کتاب هفته» نشریه‌ای نخبه‌گرا بود و می‌کوشید محل ارائه‌ی تازه‌ترین آثار ادبی نویسندگان و شاعران ایران و جهان باشد. برای آگاهی از چند و چون کار این نشریه، پای صحبت عباس عاقلی‌زاده می‌نشینیم که مدیر فنی «کتاب هفته» بوده. عاقلی‌زاده را بیشتر به عنوان یک فعال سیاسی می‌شناسند. او از یاران و نزدیکان خلیل ملکی و مسئول تشکیلات «جامعه‌ی سوسیالیست‌ها» بوده است. عباس عاقلی‌زاده پیش از آغاز همکاری با «کتاب هفته» در نشریه‌های جریان مشهور به «نیروی سوم»، از جمله «علم و زندگی» و «نبرد زندگی» نیز به عنوان مدیرفنی فعالیت می‌کرد.

او در مورد ویژگی‌های کار شاملو می‌گوید: «شاملو به نظر من، یک سردبیر با فرهنگ و با اطلاعات بسیار زیاد در زمینه‌ی کار مطبوعاتی بود. شاملو قبلا هم در نشریات مختلفی کار کرده بود و سلیقه‌ی بسیار خوبی داشت که خیلی هم جلب توجه می‌کرد. من خوب یادم هست که یکی از کارهایی که شاملو در مطبوعات ایران رایج کرد، استفاده از حرف اول نخستین کلمه مطلب با حروف درشت بود که نظر مخاطب را به خودش جذب می‌کرد. کلا از نظر صفحه‌آرایی ایده‌های خیلی جالبی داشت. او همچنین خیلی هم روی مسائل مختلف دقت به خرج می‌داد و حساسیت زیادی داشت که مطالب کتاب هفته پر غلط نباشد. یکی از کارهایی که بر عهده‌ی من بود، کنترل دوباره تمام مطالب پس از پایان کار تمام همکاران بود. با اینکه ما مصصح‌های خیلی خوب و کارکشته‌ای مثل انصاف‌پور داشتیم، با این حال من باید آخر سر همه چیز را کنترل می‌کردم و تصمیم می‌گرفتم. اگر اشکالی در متن‌ها بود با سردبیر تماس می‌گرفتم و برای مواقعی که تماس با او ممکن نبود، این اختیار را داشتم که اشتباهات را تصحیح کنم و اگر عبارتی نارسا و پیچیده بود درستش کنم. شاملو در این بخش هم خیلی با دقت بود. مسئله‌ی دیگر این بود که شاملو به نوشته‌ها و ترجمه‌های فرهنگی روز خیلی توجه داشت تا سطح مجله از سطح مجله‌های دیگر بالاتر باشد. آن زمان، تقریبا می‌توانم بگویم، مجله‌ای شبیه به کتاب هفته کمتر منتشر می‌شد. مجله‌ی “سخن” البته بود، اما بیشتر به ادبیات می‌پرداخت. اما کتاب هفته مطالب فرهنگی، تحقیقی و تحلیلی هم داشت. شاملو کار را بیشتر با داستان‌های خیلی خوب شروع کرد و سلیقه و شناختش طوری بود که وقتی مطلبی را برای چاپ انتخاب می‌کرد، واقعا مطلب “تاپ” بود. همینطوری یک مطلبی را توی مجله نمی‌گذاشت. البته بهترین نویسندگان و مترجمان آن زمان هم با ما همکاری می‌کردند، اما شاملو باز هم از بین مطالبی که آنها به نشریه می‌دادند، باز دست به انتخاب می‌زد. اینطور نبود که هر مطلبی به دستش می‌رسید برای انتشار مورد تایید قرار بگیرد. ما معمولا در هر شماره یک داستان داشتیم که عنوان روی جلد آن هفته از آن گرفته می‌شد و البته داستان‌های دیگری هم به چاپ می‌رسیدند. ترجمه‌های خیلی خوب، شعر، معرفی هنرمندان و مقاله‌های ادبی و هنری هم در مجله بود. بخشی هم به کتاب کوچه‌ی شاملو اختصاص داشت. به این دلایل مجله روز به روز خواستاران بیشتری پیدا می‌کرد. شاملو هم، بی‌تعارف، حقوق و امتیازهای بسیار بالایی داشت. یعنی حقوق ماهی هفت هشت هزار تومان برای آن زمان پول کمی نبود و فکر نمی‌کنم هیچ نشریه‌ی دیگری چنین حقوق‌هایی به سردبیرانشان پرداخت می‌کرد. البته شاملو زندگی پرخرجی هم داشت. مخارج خصوصی‌ای که داشت خیلی زیاد بود. اما در هر صورت آدم بسیار پرکاری بود.»

«زن روز» را زنان می‌خرند، مردان می‌خوانند

از میان نویسندگان، شاعران و مترجمان مشهور و معتبر ایران در آن دوران کمتر کسی است که با کتاب هفته همکاری نکرده باشد. برخی از اینان، مانند غلامحسین ساعدی، منوچهر آتشی و نصرت رحمانی، به دلیل معاشرت و دوستی با شاملو نقشی فعال‌تر بر عهده گرفته بودند.

عباس عاقلی‌زاده پس از خاتمه‌ی همکاری با کتاب هفته، به دلیل فعالیت‌های سیاسی و تشکیلاتی سه سالی به زندان می‌افتد و پس از آزادی بار دیگر همکاری خود را با موسسه کیهان، و این بار به عنوان مدیر فنی مجله «زن روز» ادامه می‌دهد. این هفته‌نامه نیز از پرتیراژ‌ترین نشریه‌های تاریخ مطبوعات ایران است.

Ahmad Shamlou, iranischer Dichter

عاقلی‌زاده یکی از دلایل موفقیت این نشریه‌ها در جذب مخاطب را نقش سردبیرانشان می‌داند: «به نظر من نقش سردبیران و مدیران و ابتکارهای آنها در افزایش تیراژ بسیار بسیار مهم است. مثلا نشریه‌ی “زن روز” که در همان دوران، از سوی موسسه کیهان، منتشر می‌شد و تا انقلاب هم انتشارش ادامه داشت، یکی از این نمونه‌هاست. این نشریه چنان تیراژی پیدا کرد که از تیراژ روزنامه کیهان هم بیشتر بود. تازه کیهان پرتیراژترین نشریه‌ی ایران بود و در ۱۲۰ هزار نسخه منتشر می‌شد. اما “زن روز” با تیراژ ۱۴۰ هزارتایی از روزنامه کیهان هم پرفروش‌تر بود. و این به خاطر نقش سردبیر مجله، مجید دوامی، و امکاناتی که جور می‌کرد بود. البته میزان سرمایه‌گذاری مدیرمسئول هم نقش مهمی داشت. مصطفی مصباح‌زاده، بنیانگذار و مدیرموسسه کیهان، در سرمایه‌گذاری برای انتشار “زن روز” خیلی سرمایه گذاشت که علتش هم ابتکارهای دوامی بود. تیراژ این مجله هم خیلی سریع بالا رفت. چون اینها از فرهنگ جدید مطبوعات استفاده می‌کردند. مثلا از بهترین مترجمان و نویسندگان استفاده می‌کردند و تازه‌ترین مطالب مربوط به زنان را جمع‌آوری و آماده می‌کردند. برای صفحه‌آرایی هم از آدم‌های سطح بالایی مثل خسرو و پرویز خوانساری استفاده می‌کردند و یا مثلا در کتاب هفته آدمی مانند مرتضی ممیز استفاده می‌شد که اینها در این نشریات نقشی کلیدی داشتند. طرح‌هایی که اینها برای انتشار می‌کشیدند یا ایده‌هایی که ارائه می‌کردند در مطبوعات ایران زیاد وجود نداشت. یکی از نوآوری‌ها و ابتکارهای جالب در “زن روز” این بود که در این مجله برای سلیقه‌های مختلف مطلب وجود داشت. یعنی مطالبی عامیانه و سرگرم‌‌کننده در آن بود، مطلب خیلی سطح بالا هم بود. خودشان می‌گفتند “زن روز را زنها می‌خرند و آقایان می‌خوانند.” یعنی آن را خانوادگی می‌خواندند. یا مثلا کتاب هفته برای همه یک کتاب فرهنگی شده بود. جدیدترین آثار ادبی آنجا منتشر می‌شد. وقتی به اسامی کسانی که کارشان در کتاب هفته منتشر می‌شد نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که بیشتر آنها در این مجله بالیده‌اند. چون به آنها امکانات داده می‌شد و برای کارشان ارزش قائل بودند.»

مشکلی به نام «گیلگمش»

شاملو فروردین ۱۳۴۱ با انتشار شماره بیست و پنجم از سردبیری کتاب هفته کناره‌گیری می‌کند. عاقلی‌زاده احتمال می‌دهد، ماجرای دستکاری و انتشار ترجمه‌ی «گیلگمش» در کنارکشیدن شاملو بی‌تاثیر نبوده باشد. حماسه‌ی گیلگمش را داوود منشی‌زاده از آلمانی به فارسی برگردانده بود و شاملو آن را برای انتشار در مجله‌اش بازنویسی کرد و با طرح‌هایی از مرتضی ممیز به چاپ رساند. نسخه منشی‌زاده نخستین متن چاپ شده‌ی این اثر به فارسی است که در سال ۱۳۳۳ از سوی «انتشارات فرهنگ سومکا» منتشر شده.

Ahmad Shamlou, iranischer Dichter

عباس عاقلی‌زاده در مورد کناره‌گیری شاملو می‌گوید: «علت این کار را دقیقا نمی‌توانم بگویم. شاملو کاری کرد که شاید آن هم [در بروز اختلاف] تاثیر داشت؛ شاملو برداشت کتاب “گیلگمش” را که دکتر داوود منشی‌زاده قبلا از آلمانی ترجمه کرده بود، زیر عنوان بازنویسی به “نثر فارسی” منتشر کرد. این یک مسئله ایجاد کرد. منشی‌زاده آلمانی خیلی خوب می‌دانست و آدم خیلی باسوادی بود. این کتاب را هم با یک نثر حماسی به فارسی ترجمه کرده بود. ظاهرا منشی‌زاده قبل از انتشار این کار یا در حین انتشار آن، متوجه شده بود و آمد سراغ دکتر مصباح‌زاده. ما هم آن موقع همانجا بودیم. ما نشسته بودیم توی اتاق تحریریه و دفتر مصباح‌زاده هم بغل همان اتاق بود. منشی‌زاده با صدای بلند اعتراض می‌کرد که، آقا مگر من این کار را به چه نثری ترجمه کردم، آیا نثر من فارسی نیست؟! اگر [شاملو] بخواهد بگوید این کار را ترجمه کرده، که اینطور نیست، و خودش هم نوشته “به نثر فارسی”. آیا من به زبان عربی ترجمه کردم، به عبری نوشتم؛ چه چیزی توی ترجمه‌ی من بوده که نثر جدید ایشان به جای آن نشسته؟ … خلاصه منشی‌زاده اعتراض‌اش را بیان کرد و مصباح‌زاده هم پذیرفت. او هم همانجا چیزی را درخواست کرد و گفت، این اثر را من ترجمه کرده‌ام و اگر بخواهد چاپ شود، من از نظر قانونی شما را تحت تعقیب قرار می‌دهم، مگر اینکه عینا ترجمه‌ی مرا به عنوان ضمیمه کتاب هفته منتشر کنید. گیلگمش حجم زیادی هم نداشت و کتاب هفته به این صورت بود که یک تیراژ تهران داشت که خیلی بالا بود. در تهران حدود پنج شش هزار مشترک داشتیم و چهار پنج هزار نسخه هم می‌رفت روی دکه‌ی روزنامه‌فروشی‌ها. شهرستان‌ها هم که سهمیه‌ی خودشان را داشتند. یکی از کارهایی که شد، این بود که ترجمه ی منشی‌زاده را هم به عنوان ضمیمه منتشر کردند، اما فقط در حد همان تیراژ روزنامه‌فروشی و کتابفروشی‌ها. و دیگر برای مشترکان و شهرستان‌ها فرستاده نشد. به هر حال این کار انجام شد و رضایت منشی‌زاده هم فراهم شد. حالا شاید این ماجرا از دلایل دلخوری شاملو بوده باشد، اما من واقعا نمی‌دانم چرا قهر کرد و رفت.»

یک بازنویسی، یک ترجمه

گیلگمش با بازنویسی شاملو در شماره ۱۶ کتاب هفته (بهمن ماه ۱۳۴۰) منتشر شد. این اثر پس از انقلاب، به همین صورت بارها در داخل و خارج از کشور منتشر شده است. به روایت آیدا سرکیسیان، شاملو مرداد ماه سال ۷۲ مشغول ترجمه‌ی مجدد گیلگمش از متن فرانسه شد. این نسخه، همراه با نسخه‌ی بازنویسی‌شده از ترجمه‌ی منشی‌زاده، در سال ۱۳۸۲ منتشر شد. از این متن چهار پنج ترجمه‌ی دیگر نیز وجود دارد که از میان آنها می‌توان به ترجمه‌ی احمد صفوی (انتشارات امیرکبیر، ۱۳۵۶) و برگردان محمد اسماعیل فلزی (انتشارات هیرمند، ۱۳۶۷) اشاره کرد. کار صفوی حاصل مقابله چند نسخه‌ی مختلف است و مقدمه‌ی مفصلی دارد که شاملو در تدوین نسخه‌ی دوم خود از گیلگمش، از آن بهره گرفته. شاملو پس از کناره‌گیری از سردبیری «کتاب هفته» در دو دوره با این نشریه همکاری کرده است؛ از شماره ۲۹ تا ۳۶ و دوره دوم ابتدای سال ۴۲ و از شماره ۶۸ تا ۷۴.

اوج و سقوط «کتاب هفته»

به گفته‌ی عباس عاقلی‌زاده، کتاب هفته پس از دو سال انتشار در سال ۱۳۴۲ درحالی به تعطیلی کشیده می‌شود که تیراژ آن به دو تا سه هزار نسخه تنزل پیدا کرده بود. سردبیر این دوران محمود اعتمادزاده (م.ا. به آذین) بود. پس از شاملو، علی‌اصغر حاج سید جوادی سردبیری کتاب هفته را برعهده گرفت.

Buchcover Ketabe Jomeh

عاقلی‌زاده خاطر نشان می‌کند: «حاج سیدجوادی فقط به خاطر اینکه کار بتواند ادامه پیدا کند، و با احترام خیلی زیاد نسبت به شاملو، به کتاب هفته آمد. حتا رفتند و با هم حرف زدند، اما شاملو حاضر به بازگشت نشد. به این ترتیب شاملو از کتاب هفته جدا شد و حاج سید جوادی جای او را گرفت. تیراژ مجله تا مدتی به همان حد بالای قبلی بود، اما به تدریج کمی پایین آمد و تا زمانی که سید جوادی آنجا بود باز کتاب هفته در حدود ۱۷، ۱۸ هزار نسخه پخش می‌شد و فروش می‌رفت.»

از «خوشه» تا «کتاب جمعه»

احمد شاملو چهار سال پس از تعطیلی کتاب هفته سردبیر هفته‌نامه‌ی «خوشه» شد که در بالندگی شعر معاصر ایران نقشی مهم دارد. شب‌های شعر خوشه که به همت شاملو و پشتیبانی مدیرمسئول مجله، امیرهوشنگ عسگری برگزار می‌شد، به لحاظ گستردگی و تنوع شاعرانی که در آن حضور داشتند، تا آن زمان بی‌سابقه بوده است. مجله خوشه اسفند ماه سال ۴۷ با اخطار رسمی ساواک توقیف شد.

شاملو یک دهه‌ی بعد سردبیری «کتاب جمعه» را برعهده می‌گیرد که در ترکیب کلی شباهت‌های فراوانی با «کتاب هفته» دارد. این آخرین نشریه‌‌ای است که شاملو با آن تحرکی در فضای فرهنگی کشور به وجود آورد و جمهوری اسلامی بیش از ۳۶ شماره آن را تحمل نکرد. شاملو در دو دهه‌ی پایانی عمر خود با نشریه‌های مختلفی، از جمله آدینه همکاری داشت، اما دوران سردبیری او، پس از سی سال، با همان «کتاب جمعه» به پایان رسید.

| بهزاد کشمیری‌پور | تحریریه: بابک بهمنش | دویچه وله فارسی |

استمرار دلپذیر ۱۲۷ با آلبوم «حال استمراری»

 

 کیوان حسینی
(سرچشمه گرفته از رادیو فردا)

موسیقی مستقل و همیشه بحران‌زده فارسی، این روز‌ها با یک آلبوم تازه به
وجد آمده است. کسانی که دل به موسیقی سنتی نداده‌اند و از شنیدن موسیقی پاپ
داخل و بیرون ایران مو بر تن‌شان سیخ نمی‌شود، عموما کم پیش می‌آید که بخت
شوریدگی و هیجانی این‌چنین را داشته باشند.

تولید موسیقی مستقل و غیرمتعارف ایرانی سالانه تعدادی انگشت‌شمار بیشتر
نیست و در میان این تولیدات، با توجه به میزان فعالیت گروهی چون ۱۲۷، به
طور متوسط هر پنج سال یک بار این بخت نصیب شنونده موسیقی مستقل فارسی
می‌شود که چنین سر ذوق بیاید!

با این همه گروه ۱۲۷، شوخ و متفاوت با «حال استمراری»، استمرار غیرقابل
انتظاری را از خود نشان داد، گروهی که بعد از انتشار آلبوم خال پانک، زبان
آهنگ‌هایش را از انگلیسی به فارسی تغییر داد و نظر گروه بزرگ‌تری از
مخاطبان را جلب کرد، حالا با یک آلبوم دیگر، کمی خونسرد‌تر، اما کماکان
ساختارشکن و مرموز، روبه‌روی ماست.

این آلبوم که روز یازدهم یازدهمین ماه، نوامبر، از سال ۲۰۱۱ میلادی منتشر
شد، ۱۵ قطعه دارد که ۱۲ تایش فارسی است و سه ترانه هم انگلیسی. در نسخه‌های
دیجیتال این آلبوم، ۱۲ قطعه فارسی در یک مجموعه جای گرفته‌اند و سه ترانه
انگلیسی هم شبیه به یک EP یا نیمه آلبوم ضمیمه شده به آلبوم اصلی، منتشر
شده‌اند.

استمرار دلپذیر ۱۲۷ با آلبوم «حال استمراری» را گوش کنید

مضمون اشعار ۱۲۷ که توسط خواننده و گیتاریست گروه، سهراب محبی، نوشته
می‌شوند، هرچند مانند آلبوم خال پانک، تم کنایه‌آمیز ترانه‌های روحوضی را
ندارند، چه در محتوا و چه در ساختار، همان قدر طناز و مبهم‌اند، محتوایی که
می‌گوید نمی‌جنگم، اما در عمل با خیلی چیز‌ها سر جنگ دارد: از آرزو‌ها و
آرمان‌های بربادرفته و ساختار اجتماعی – سیاسی جامعه ایران بعد از انقلاب
گرفته تا حتی خود موسیقی مدعی با پیام‌های واضح و نصیحت‌های تکراری.

محتوای تکان‌دهنده

در میان سوپراستارهای موسیقی مستقل فارسی که نتیجه جریان جدی موسیقی
زیرزمینی هستند، اگر گروه کیوسک، تند و گزنده، شور سیاسی و نارضایتی نسل
جوانان‌ زاده دهه ۵۰ خورشیدی را نمایندگی می‌کند، گروه ۱۲۷ نماینده
گوشه‌گیری فلسفی و بی‌اعتقادی عریان این نسل است.

در اشعار ۱۲۷ همه ارزش‌ها و آرمان‌ها برباد رفته‌اند، ایدئولوژی جایی
ندارد، از اعتقادات افراطی و ادعای تغییر جهان هیچ خبری نیست و هیچ کسی
برای مرامی با کسی دست به یقه نمی‌شود.

اعضای گروه ۱۲۷

​​سهراب محبی خود می‌گوید که هنوز ارزش‌هایی از کودکی و نوجوانی‌اش وجود
دارند که او به آنها باور دارد. اما این ارزش‌های به جا مانده از گذشته و
آموزه‌هایی که «نسل انقلاب» با آنها بزرگ شده‌اند، هنوز به محتوای اشعار
۱۲۷ وارد نشده‌اند.

و در چنین فضای سرگردانی است که ترانه‌ای مانند «جنگ» جایگاه ویژه‌ای
می‌یابد. این ترانه را کسی نوشته که کشورش در کودکی و نوجوانی‌اش درگیر
طولانی‌ترین جنگ قرن بیستم بوده. حالا که او به دهه سوم عمرش رسیده نیز
سایه جنگی احتمالی بر سر کشورش سنگینی می‌کند. اما او به سادگی می‌گوید:
«من نمی‌جنگم».

او نمی‌جنگد و در عوض دلش می‌خواهد لب ساحل، زیر آفتاب کنار معشوقه‌اش دراز بکشد.

صدای نو

۱۲۷ از‌‌ همان نخستین ترانه‌ای که بیش از یک دهه پیش در اولین جشنواره
موسیقی راک زیرزمینی منتشر کرد، با صدای متفاوت خود نظر همگان را به خود
جلب کرد.

در واقع اشعار سهراب که ‌گاه مخاطب را گیج می‌کند،‌ گاه مبهم است، و‌ گاه
برداشت‌هایی کاملا متفاوت را به دنبال دارد، در دل مجموعه‌ای کم‌نظیر از
ساز‌ها و آهنگ‌هایی کاملا نو – نسبت به جریان‌های مختلف موسیقی فارسی – به
مخاطب ارائه می‌شوند.

سازبندی گروه ۱۲۷ در میان گروه‌های ایرانی استثنایی است. این گروه از
ترومبون بهره می‌برد که استفاده از آن در میان گروه‌های ایرانی چندان باب
نیست. پیانوی ۱۲۷ نیز عمیقا تحت تاثیر پیانوی موسیقی جاز و بلوز است. تلفیق
این‌ها با صدای سهراب محبی، امضای ۱۲۷ است. سازبندی موفقی که، به گفته
سهراب محبی، هم آگاهانه و هم شانسی شکل گرفته.

سهراب می‌گوید که از شنیدن موسیقی گروه‌هایی با چند گیتار و یک درامز خسته
شده، و همدلی اعضای گروهش با سلیقه او، ۱۲۷ را به ترکیب تازه‌ای رسانده
است:‌

او می‌گوید: «همین حالا موزیک ویدئو‌ها را نگاه کن. چند تا دسته گیتار است و
یکی که می‌کوبد روی درام. من اصولا از تکرار خوشم نمی‌آید. در ۱۲۷ هم به
دنبال این هستیم که خودمان را تکرار نکنیم. ما تجربه‌های زیادی کرده‌ایم که
بعضی‌شان خوب بود و بعضی هم جواب نداد. حتی اگر بخواهیم آلبوم دیگری هم
منتشر کنیم، قطعا نباید تکرار کارهایی باشد که انجام داده‌ایم و دوست دارم
صدای جدید بدهد. البته اگر آلبوم دیگری در کار باشد.»

از «خال پانک» تا «حال استمراری»

آلبوم دیگر به کنار، حتی انتشار آلبوم «حال استمراری» برای گروهی از
هواداران ۱۲۷ دور از انتظار بود. در فاصله چهار سالی که از انتشار «خال
پانک» گذشت، خبر چندانی از این گروه منتشر نشده بود. اما در این میان، ضعف
مالی موسیقی مستقل بر کسی پوشیده نیست. از آلبوم‌هایی مثل آن چه ۱۲۷ یا
کیوسک یا محسن نامجو منتشر می‌کنند، پولی که بتوان با آن امرار معاش کرد به
دست نمی‌آید.

اگر به همین دلایل ۱۲۷ از بین می‌رفت هوادارانش تعجب نمی‌کردند. موسیقی
مستقل فارسی به ظهور و سقوط‌های این‌چنینی عادت کرده است. اما «حال
استمراری» منتشر شد و چه در محتوا و چه در فرم و تکنیک، ۱۲۷ را به مرحله‌ای
بالا‌تر برد.

از خال پانک تا حال استمراری، بر سر ۱۲۷ چه آمده و تفاوت‌های آلبوم جدید با
آلبوم پیشین چیست؟ سهراب محبی معتقد است که آلبوم جدید «تمیز‌تر» است، هر
چند که او شخصا «خال پانک» را بیشتر دوست دارد.

سهراب محبی و باقی اعضای گروه ۱۲۷ بار‌ها در مصاحبه‌های مختلف گفته‌اند که
یکی از اهداف اصلی آهنگ ساختن و آلبوم منتشر کردن برای‌شان، لذت بردن از
بودن در گروه و رفتن به روی صحنه است.

فعلا که لذت روی صحنه رفتن را نمی‌توانند با آلبوم تازه تجربه کنند، اما
همین لذت دور هم بودن‌شان برای هواداران آنها آلبومی جدید است که شاید از
نگاه سهراب محبی، تمیزی و شلوغ نبودنش چندان دلچسب نباشد، اما به مذاق
هواداران‌شان خوش می‌آید. کسی که ۱۲۷ را دوست دارد عموما از شنیدن آثاری با
ضبط و میکس بهتر بیشتر لذت می‌برد.

به ياد محمد مختاری / پوينده | اميد حلالی | شعر

من از خودم خسته ام /از تو

از خواب نيمه شب پاييز وآبهای اينهمه چشم

ازفرمان ايست / بدو / مرگ

از گلوله های پيشانی و

سايه های قتل در نيمه شب

ودستهايی بسوی خانه تو

تاكشيدن اينهمه سيگار در زندان

من خسته ام / دستهايم بوی تيغ می دهد

ورگهايم از ريختن قرمز تر

من گاهی براي خنده هم كه شده

زير چرخهای آسمان می روم

يا سوار ماشين غريبه ها / حلقه ای از زنجير اين محرمانه تا…

دنيا بروی ما بسته است

دنيا برای ما شاخ وشانه مي كشد

من / محمدم / اگر چه ديگران اين را نمی گويند

من محمدم / نشسته ام

برای ريسمانی كه پاره می كند زمين

ومعلق می اندازد روی رگهای هزاران بعد

من/ محمدم

وروی زمين نشسته تعداد شمارا می شمارم

آقايان به رنگ خاكستری ملايم !

گزارشي از دختران همجنس گرا (لزبين ) در ايران

يك مساله رياضي حل كرد تا سنش را گفت. از دو شروع كرد. ضرب و تقسيم كرد و جمع زد تا آخر رسيد به 23 سال.

“عاشق خانوم‌هاي خوشگلم. توي خيابون يا كافه، مدام هيزي مي‌كنم. از ديدن زيبايي زن‌ها سير نمي‌شم.”

فهيمه
(كه به اختصار همه به نام فهيم صدايش مي كنند)، سبزه روي و سياه چشم، با
هر كلمه كه مي گويد، پيچ و تابي مي‌خورد. چشم خمار مي‌كند و گاهي همراه دود
سيگار، از دور براي دختري در ميزهاي ديگر كافه، بوسه‌اي مي‌فرستد.

“اولين
بار كه عاشق شدم، 16 سالم بود. مهشيد، دكترم بود. محو زيباييش شدم. دوست
نداشتم ازش جدا بشم. آخر هم از ترس اين كه نكنه نصيب كس ديگه‌اي بشه، بهش
پيشنهاد دادم. اون موقع اون 26 سال داشت.”
تمايلات همجنس گرايانه عمري به درازاي تاريخ بشر دارددكتر
علي ناظري‌آستانه: “گرايشات هم جنس‌گرايانه از ابتداي خلقت بشر وجود داشته
و اكنون محققان امريكايي در تلاشند اثبات كنند همجنس گرايي ريشه ژنتيكي
دارد. در واقع، ساختار مغز انسان به گونه‌اي است كه تمايلات همجنس‌گرايانه
دارد.”

اين استاد دانشگاه و روانشناس، معتقد است:” تمايلات
همجنس‌گرايانه در ناخودآگاه و شخصيت دروني فرد وجود دارد و افكار اجتماعي و
محيط نمي‌تواند فرد را مجبور به انتخاب كند. تنها مي‌توان گفت كه شرايط
رشد و بزرگ شدن فرد نيز در آن موثر است. تمايلات همجنس‌گرايانه در همه
افراد وجود دارد و بسياري آن را تجربه كرده‌اند. به خصوص در 10 تا 15
سالگي”. 

فهيم،
تابي به گردنش مي‌دهد: “بچه كه بودم، دلم مي خواست پسر باشم. اما من فراتر
از يك مرد هستم. الان، هم دوست پسر دارم و هم دوست دختر؛ اما زن‌ها هميشه
حس بهتري به من مي‌دن.” چشمك و خنده را چاشني جمله آخرش مي‌كند، خنده‌اي
بلند.

دقيق و جز به جز، معيارهايش در مورد يك زن زيبا را مي‌گويد.
از قد و دور كمر تا آرايش چشم و لب. از حسادتش وقتي دختري زيبا را مي‌بيند
كه در كنار يك مرد است. “هميشه وقتي چشمم يكي رو مي‌گيره، از اين كه متعلق
به يه مرده و من از اون محروم، اعصابم خورد مي‌شه.”

دكتر مهدي
صابري، رييس هيات معاينات روانپزشكي پزشكي قانوني، همجنس‌گرايي را ناشي از
يك نوع اختلال مي‌داند. ” اختلال در آموزش‌هايي كه از طريق خانواده يا
اجتماع به فرد منتقل مي‌شود، الگوسازي غلط دوره كودكي و مشكلات عميق رواني
دوران كودكي از جمله دلايل گرايش به هم‌جنس است. وي، در پايان عوامل ژنتيكي
و بيولوژيك را هم در مواردي موثر مي‌داند.


دوست پسر فهيم كنارش نشسته و گوش مي‌كند. “حالا كه مهشيد را اعتراف كردي، مريم، مهتاب و بقيه رو هم تعريف كن.”

باهم
تعارف ندارند. يكي از لذت‌هاي زندگي فهيم، تعريف جزييات تمام روابطش براي
دوستان پسرش است. ” وقتي از دوست دخترام براشون مي گم، حسوديشون مي شه. از
حس فوق‌العاده‌اي كه يك زن به من مي‌ده، حسوديشون مي‌شه.”

بزرگ‌ترين
و به قول خودش قشنگ‌ترين بخش دنياي دخترانه فهيم، ازدواج و مادر شدن است؛
اما به گونه‌اي متفاوت از دختران ديگر. “بعد از ازدواجم هم دوست دخترم رو
حفظ مي كنم. اگر شوهرم آدم روشنفكري باشه، حتماً از احساسم نسبت به زن‌ها
بهش مي‌گم؛ اگر هم حساس بود، نمي‌گم. ارتباطم رو ادامه مي‌دم. چون
نمي‌فهمه. خوب من عاشق زن‌ها هستم و رفت و آمد با زن‌ها هم كه ايرادي
نداره.”

فهيم، وقتي از بقيه دخترها متفاوت مي‌شود كه مي‌گويد:” بعد
از ازدواجم از اين كه شوهرم با دوست دخترم ارتباط داشته باشه، استقبال
مي‌كنم؛ اما اگر بفهمم دوست دخترم با دختر ديگه‌اي ارتباط داره، سرش رو
مي‌برم.”

به گفته دكتر ناظري، “تمايلات همجنس‌گرايانه در همه افراد
وجود دارد.” اين نظريه‌اي است كه 100 سال پيش فرويد ارايه كرد كه
مخالفت‌هاي زيادي با آن شد؛ اما ظرف دو دهه اخير محققان يك بار ديگر
تحقيقات خود را بر روي اين موضوع آغاز كردند.

دكتر ناظري:” ظرف دو
دهه اخير با افزايش تعداد همجنسگرايان كه به دنبال برخي جنبش‌هاي اجتماعي و
گاهي سياسي بود، محققان يك بار ديگر تحقيقات خود را آغاز كردند. اكنون
ديگر هيچ يك از كتاب‌هاي روانشناسي از همجنس‌گرايان با عنوان بيمار نام
نمي‌برند. همان طور كه تمايلات دگرجنس‌خواهانه مربوط به ساختار بيولوژي
است، گرايشات همجنس‌خواهانه نيز مربوط به بيولوژي فرد است و بروز آن بستگي
به ساختار اجتماعي دارد كه تا چه حد به فرد اجازه بروز دهد.”
تمايلات همجنسگرايانه در محيط‌هاي يك دست و محدود بيشتر بروز مي‌كند
براساس
نظر دكتر صابري، تمايلات همجنس‌گرايانه در محيط‌هاي يك دست كه داراي
محدوديت‌هاي زيادي هستند، بيشتر ديده مي‌شود؛ چرا كه راه ديگري براي ارضاي
نيازها نيست. “وقتي خونه و دانشگات جايي باشه دور از خانواده، يعني آزادي؛
اما جرات مي‌خواد توي شهر كوچيك كه همه به كار هم كار دارند، دوست پسرت رو
دعوت كني يا بري پيشش. چند دقيقه بعد، از پليس گرفته تا حراست دانشگاه همه
خبر شدن.”

اين تجربه پريساي دانشجو از روزهاي اول خودش و چند هم
كلاسي‌اش است. اتفاقي كه موجب شد روش اتاق‌هاي دانشجويي با تخت‌هاي دو نفره
را تجربه كنند. “ما از ترس پليس و حراست همجنس‌گرا شديم. تو دانشگاه كم هم
نيستيم؛ اما يكي از دوستام از ترس جهنم. آدم مذهبييه. ميگه ارتباط با
نامحرم حرامه. با دخترها رابطه داره.”

دكترناظري:”
تنها افرادي را مي‌توان لزبين دانست كه در شرايط آزاد دست به انتخاب
مي‌زنند و نه براساس محدوديت‌هاي اجتماعي. اين افراد ممكن با تغيير شرايط
به سوي گرايشات اصلي خود بروند.”
سكس كلينيك‌ها؛ همجنس‌گرايي را تكذيب نكنند

اگر
لزبين‌ها، به دليل نوع تمايلاتشان و احساس ناراحتي از آن به پزشك مراجعه
كنند، در سكس كلينيك‌ها تحت روان درماني و رفتار درماني قرار مي‌گيرند.

سكس
كلينيك‌ها، مكان‌هايي هستند، كه بيماران جنسي يا افرادي كه احساس مي‌كنند
در تمايلات جنسي خود دچار مشكل هستند، به آن مراجعه مي‌كنند.

دكتر
ناظري: “گرايشات همجنس‌گرايانه، انتخاب فرد نيست. به همين دليل نمي‌توان و
نبايد انتظار داشت كه آن را تغيير دهد؛ البته در جوامعي كه امكان بروز آن
وجود نداشته باشد و علاوه بر آن كه به فرد “انگ” مي‌زنند و برايش
محدوديت‌هاي اجتماعي و قانوني ايجاد مي‌كنند، فرد دچار مشكل شده و امكان
دارد بخواهد با كمك مشاور يا پزشك به نوعي درمان شود.”

دكتر ناظري:
“نمي‌توان انتظار درمان يا تغيير گرايش در اين افراد را داشت؛ بلكه اين
افراد بايد نسبت به گرايشاتشان بينش پيدا كنند. ساختار بيولوژيك اين افراد
به اين شكل است. پس در ابتدا احساس بيمار بودن بايد از بين برود. مرحله
بعدي كه اجراي آن در ايران با مشكل رو به‌رو است، بيرون آمدن از خود يا
(coming out) است. به اين افراد گفته مي‌شود كه خود و گرايشاتتان را اعلام
كنيد؛ حتي در بدترين شرايط. اجازه ندهيد تحقير يا شهروند درجه دو خطاب
شويد. اگر اجازه داده نمي‌شود كه زندگي دلخواهتان را داشته باشيد، محيط را
ترك و مهاجرت كنيد. در هيچ شرايطي معتقد به تغيير گرايش جنسي نيستيم؛ چرا
كه اين افراد بيمار نيستند.”

اين روانشناس، از شيوع افسردگي در اين
افراد مي‌گويد:” انتخاب زندگي پنهان به دليل محدوديت‌ها، عدم مقبوليت
اجتماعي، نداشتن امتيازها و آزدي‌هاي اجتماعي از جمله دلايلي است كه موجب
شده اين افراد بيش از بقيه در معرض افسردگي قرار بگيرند. البته در جوامع
غربي نيز در بين اين افراد افسردگي وجود دارد؛ چرا كه علي‌رغم اين كه برخي
امتيازهاي قانوني را گرفته‌اند، هنوز در بين برخي از گروه‌هاي اجتماعي
مقبوليت ندارند.”
رابطه جنسي با هم‌جنس، نقطه مشترك دنياي لزبين‌ها
اصلي‌ترين
مساله‌اي كه دنياي لزبين‌ها را تشكيل مي‌دهد، تفاوت نوع ارتباطات جنسي
آنها است. ارتباطاتي كه، به نظر نگين، در آن خشونت مردانه جايي ندارد و پر
از احساسات مشترك زنانه است. هر چند كه معمولا يكي از دو طرف مردانه‌تر
رفتار مي‌كند.

نگين، 28 ساله دو بار ازدواج كرده؛ اما به قول خودش
“هيچ مردي قدر چشم‌هاي آبي‌اش را ندانسته؛ غير از پارتنرش مهتاب؛ البته به
قول خودش او هم كم از شوهرانش و ارتباط با آن‌ها بيزار نبوده و اكنون به
خود واقعي‌اش رسيده است.”

نگين، جدايي از شوهرانش و شناخت گرايشات
همجنس‌گرايانه‌اش را يكي از نقاط روشن زندگي‌اش مي داند. زندگي كه اكنون
تنها شامل خودش و دوست دخترش است. “ديگه از پسرها خوشم نمي‌ياد و پارتنرم
فقط بايد با خودم رابطه داشته باشه.”

اما خيلي از لزبين‌ها دوست پسر
دارند. چون معتقدند اگر محدود به زن باشند، در واقع خود را سركوب مي كنند.
برخي از پسرها هم دنياي اين افراد را جالب و جذاب مي‌دانند و آنان را
بي‌پروا تر از بقيه دختران مي‌دانند. 

در
مقابل، سعيد معتقد است كه اين ارتباط‌ها، ساختاري را كه طبيعت براي دو جنس
در نظر گرفته، دچار اختلال مي‌كند و در بسياري موارد ادا و اصول روشنفكري
يا آزادي است.

به نظر نگين، دنياي لزبين‌ها به مراتب از دختران
ديگر زيباتر و منطقي‌تر است؛ چرا كه حس زيبايي شناختي بيشتري دارند. به
همين دليل هم هست كه به زنان گرايش بيشتري دارند. ترسي هم از بيان احساسشان
ندارند. “لزبين‌ها از بقيه خوشبين‌ترند. چون اصل آفرينش، يعني لذت از
زيبايي رو درك كردن.”

 دختر چشم آبي، باز هم مي‌گويد:”دخترها خيلي
حساس و احساساتي هستند. وقتي هم رابطه‌هاشون با هم بيشتر مي‌شه،
وابستگي‌شون به هم خيلي بيشتر از وابستگي به يه پسره و جدايي براشون خيلي
سخت‌تره.”

نگين، دختر قدبلندي را نشان مي‌دهد كه يك دستش سيگار است و
با دست ديگرش موهاي مش شده دختري را مرتب مي‌كند. پوستي تيره دارد با
چشم‌هايي كاملا هيز. هر پك سيگاري كه مي‌زند، دودش را فوت مي‌كند در صورت
دختر مو بور.

“داره بهش پيشنهاد مي ده. اين يه روشه. واقعاً هم طرف خيلي خوشگله. ” اين آخرين حرف نگين بود كه با حسرت گفت.

دنياي همه همجنسگراها يك جور نيست و گاهي تغيير مي‌كند.

  • سافو
    يكي از شاعران بزرگ يونان 5 قرن پيش از ميلاد مسيح در جزيره لزبوس Lesbos
    زندگي مي‌كرده و در اشعارش حتي خصوصي‌ترين احساساتش را بيان مي‌كرده. او
    داراي گرايشات هم‌جنس‌گرايانه بوده و به همين دليل امروز زنان لزبين را
    براساس جزيره محل زندگي سافو، به اين نام مي‌خوانند.
  • تمام
    اديان سامي (اسلام، مسيحيت، يهود) با همجنس‌گرايي به طور علني مخالفند؛
    اما برخي مسيحيان در اين زمينه نظرات متفاوت و ضد و نقيضي دارند. چنان كه
    برخي كليساها عقد آنان را مي‌بندد و برخي آنان را مطرود مي‌دانند
  • در قانون
    مجازات اسلامي، به همجنس‌گرايي زنان با عنوان مساحقه اشاره شده كه مطابق
    با قوانين اسلامي، مجازات آن صد ضربه تازيانه است و در صورت سه بار تكرار،
    حكم آن اعدام خواهد بود. مساحقه با شهادت دو مرد عادل اثبات مي‌شود.

“تا
17 سالگي مدرسه دخترانه مي‌رفتم.” اين اولين جمله حميد بود بعد از اين كه
نشست.” صدام نسبت به بقيه دخترا كلفت‌تر بود. و دستام هم. دست هايي كه تمام
دختراي مدرسه دستشون رو با اون اندازه مي‌زدند و آخر باز هم زمخت‌ترين
بود. اون موقع زهرا بودم.”

دنياي دخترانه حميد كه يك تراجنسي بوده،
چهار سال پيش تمام شده و يك باره تبديل به دنيايي مردانه شده. هيچ رد و
نشاني از چهره دخترانه ندارد. مگر اين كه صورت خوش تركيبش را به حساب آن 17
سال بگذاريم.
“عاشق دخترها بودم.هيچ دوست پسري نداشتم و از اون‌ها
بيزار بودم. اون موقع فكر مي‌كردم لزبين هستم. زن همسايه هم فكر كرد بهترين
دوست و محافظ براي دخترش در مقابل پسرها من هستم. دخترش رو سپرد به من. من
هم هيچ وقت امانت دار خوبي نبودم.”

تمام دنياي دخترانه‌اي كه حميد الان به ياد دارد، عشق پسر بودن است.

“من
چون تجربه دختر بودن رو دارم، نگاهم نسبت به دنيا و آدم‌ها يه جور ديگه
است. هر چند بايد ياد بگيرم چطور پسر باشم. وقتي دوست دخترم باهام قهر كرد و
رفت، نبايد گريه كنم. چون الان ديگه مردم.”

براساس نظر يك
جامعه شناس: در ديگر كشورها لزبين‌ها بيشتر راديكال فمينيست‌ها هستند و
گرايشاتشان مبناي تئوريك دارد كه بيشتر براي حذف مرد است. برخلاف ايران.

بهرام
ورجاوند، شرايط اجتماعي را يكي از مهم‌ترين عوامل شكل‌گيري گرايشات
همجنس‌گرايي مي‌داند.” با وجود آن كه بسياري از خط قرمزها در روابط دختران و
پسران كم رنگ شده و مرزها شكسته؛ اما اين روابط بدون آموزش است و قواعدي
ندارد و همراه با مخاطراتي نيز هست.”
دكتر ناظري، نظر ديگري در خصوص
ارتباط فمنيسم و لزبينيسم دارد: با توجه به آن كه تمايلات همجنس‌گرايانه
حتي در زماني كه فمينيسم نبوده، وجود داشته، نمي‌توان گفت كه عامل ايجاد آن
بوده؛ بلكه جنبش‌هاي فمينيستي شرايط بروز آن را فراهم كرده و امتيازات و
آزادي‌هايي را براي بروز و مقبوليت آن گرفته است.”

« قطار مردم »

قطار مردم

قطار مردم
نشر الکترونیک سایت ادبی عروض منتشر کرد:
رمان “قطار مردم” چهارمین کتاب حجت بداغی است که توسط سایت عروض منتشر می‌شود. پیش از این کتاب «میز گرد» و کتاب «تریلوژی خمیازه» توسط انتشارات الکترونیک عروض و «من فکر می‌کنم من» توسط انتشارات تهران صدا از این نویسنده منتشر شده است.

قطار مردم
حجت بداغی
رمان
چاپ اول: آبان ۱۳۹۰
شماره‌ی کتاب: (۳۹ )
نشر الکترونیک سایت عروض
حق چاپ و بهره برداری برای نویسنده محفوظ است

برای دانلود کتاب بر روی لینک زیر کلیک کنید.
قطار مردم (حجم فایل: ۶.۵۲ MB)

رانده وو | از رمان منتشر نشده « کما » | ساسان قهرمان


« ساعت نه و نيم. کنار در اصلی ايستگاه متروی يانگ و دانداس. من کت و شلوار قهوه‌ای می‌پوشم. با يک بارانی کِرِم. عنيک هم می‌زنم. يک کيف قهوه‌ای هم دستم می‌گيرم. دير نکنيد.»     


 اين قراری بود که مریم رازی با ليو لوچنکو گذاشته بود. يا در واقع، ليو لوچنکو با او گذاشته بود و توضيح زيادی هم نداده بود. در گفتگوی تلفنی اش با شتاب گفته بود که بايد موضوع مهمی را با او در ميان بگذارد و چنانچه او بپذيرد، بايد هرچه زودتر در زمينه‌ای اقدام کنند. مريم رازی گيج شده بود و بفهمی نفهی کمی هم ترسيده بود. پرسيده بود که موضوع چيست، و ليو لوچنکو با شتاب گفته بود که نمی‌تواند بيش از آن توضيح دهد. مريم رازی چند ثانيه سکوت کرده بود و بعد پرسيده بود که نام و تلفن او را از کجا بدست آورده است، و اينکه آن موضوع چه ربطی به او پيدا می‌کند. ولی ليو لوچنکو التماس کرده بود که بيش از آن نپرسد و توضيح مفصل قضيه را به ديدارشان موکول کرده بود. مريم رازی باز پس از چند لحظه سکوت گفته بود که تا پنجشنبۀ بعد گرفتار است، و خواسته بود به اين ترتيب يا او را دست به سر کند، يا برای خود زمانی برای فکر کردن به موضوع فراهم کند. ولی ليو گفته بود که وقت زيادی باقی نمانده و باز اصرار کرده بود که فردای آن روز یکدیگر را ببينند. صبح. مريم رازی هم کنجکاو شده بود و هم مشکوک. ليو گفته بود که محل ملاقات را می تواند او تعيين کند. مريم رازی هم فکری کرده بود و بی‌اختيار گفته بود: «داون تاون». خواسته بود جای شلوغی را برای ديدار مشکوکش با فردی که نمی‌شناخت انتخاب کرده باشد. و لويی بلافاصله گفته بود:                                                       


- باشد. ساعت نه و نيم. کنار در اصلی ايستگاه متروی يانگ و دانداس. جلو ايتن سنتر. من کت و شلوار قهوه‌ای می‌پوشم. با يک بارانی کرم. عنيک هم می‌زنم. يک کيف قهوه‌ای هم دستم می‌گيرم. دير نکنيد.                            

– بسیار خوب. من هم، من هم، کت و دامن سرمه‌ای…   

 
لیو حرفش را قطع کرده بود و با شتاب گفته بود:

–  من شما را می‌شناسم خانم رازی.                                                   


و این بار هم «رازی» را، با تلفظی بسيار نزديک به فارسی زبانان، همان «رازی» تلفظ کرده بود؛ نه مثل ديگر غير ايرانيها «رِی زی» يا «رَزی» يا حتی مثل دوستان ايتالياييش «راتزی»، و اين بر تعجب و شک مريم رازی افزوده بود. و ليو، پس از آنکه بار ديگر بر اهميت موضوع تأکيد کرده بود و از او قول گرفته بود که حتمأ سر قرارش برود، تشکر کرده بود و گوشی را گذاشته بود.                                                                             


مريم رازی هم گوشی را گذاشته بود، دستهای عرق کرده‌اش را به دامنش کشيده بود، با پشت دست  پيشانيش را پاک کرده بود و به ساعت دیواری نگاه کرده بود: شش و چهل و هفت دقيقه‌ی عصر چهارشنبه، یازدهم سپتامبر ۲۰۰٢.                                                                                      

چرا پذيرفته بود؟ نمی دانست. قاعدتا او نمی بایست به اين تلفن ناشناس پاسخ می داد يا حرف و سخنی می داشت با کسی که او را تا آن موقع نديده بود و نمی شناخت. آدم زودجوش و خونگرمی  نبود و با غریبه ها هم به سادگی ارتباط برقرار نمی کرد. اما چيزی در صدای ليو لوچنکو وادارش کرده بود که گوشی را نگهدارد و با او حرف بزند، و نه تنها حرف بزند، که قرار ملاقاتی هم با او بگذارد. با بیگانه ای که نه می دانست کيست نه می‌دانست درباره ی چه چيزی می خواهد با اوحرف بزند.                                    

چرا گوشی را برداشته  بود؟


”- رازی رزیدنس. 

– سلام خانم.


- سلام . شما؟

– من ليو لوچنکو هستم. شما من را نمی شناسيد. ولی لطفا، لطفا گوش کنيد. من بايد حتما شما را ببينم. موضوع مهمی است.

– ببخشيد. گفتيد کی؟


- ليو. ليو لوچنکو


- متاسفم. نميشناسم. عوضی گرفته‌ايد. 


- نه نه . عوضی نيست. لطفا قطع نکنيد. ببينيد پروفسوررازی، موضوع مهمی است که حتما بايد با شما مطرح کنم. اتفاق عجيبی برای يکی از دانشجويانتان افتاده. يعنی دارد می‌افتد. بايد حتما شما را ببينم. دستم به جای ديگری بند نيست. من فرصت زیادی ندارم.                                         


- معذرت می خواهم آقا. ولی من شما را نمی شناسم و الآن هم سرم خيلی شلوغ است.                                     

– خواهش می کنم. يکی از دانشجوهاتان… حالش خوب نیست، شما باید کمکش کنید.                                      
- کدام دانشجو؟ جريان چيست؟ لطفأ واضحتر صحبت کنيد.


- نمی شود. بايد ببينمتان.


- اگر روشنتر توضيح ندهيد همين الآن قطع می کنم.


- نه . نه. خواهش می کنم. قطع نکنيد. جانش در خطر است. خودش و..”


لیو لوچنکو ساکت شد، و مريم رازی، هیچوقت ندانست  که چرا گوشی را که می رفت تا بگذارد، نگهداشته بود و او هم ساکت مانده بود. 

چهارمین روز هفته همیشه برای مریم رازی ماهیتی متفاوت از روزهای دیگر داشت. چهارشنبه ها، از سر صبح می دانست که کمر هفته شکسته است و به عصر که برسد، می تواند تن و روانش را برای آخر هفته ای آرام آماده کند. روزهای پنجشنبه یک ساعت و نیم  بیشتر تدریس نداشت، که البته با رفت و آمد و آمادگی و رسیدگی به امور روزمرۀ درس و بحثش به سه چهار ساعت می رسید. به این ترتیب، تعطیلاتش در واقع از بعد از ظهر پنجشنبه آغاز می شد. طبق معمول هر روزه،  سر ساعت ده دقیقه به شش صبح بیدار می شد، ده دقیقه نرمش می کرد و بعد دوش می گرفت و پس از نوشیدن یک فنجان قهوه و تکه ای نان تست و احیانا یک سیب یا خرمالو یا چند دانه  انجیر که میوه های مورد علاقه اش بودند، پشت میزش می نشست و بحث آن روزش را مرور می کرد و اگر یادداشت یا پرسشی از طرف دانشجویانش رسیده بود می خواند. بعد روزنامۀ ” گلوب اند میل” اش را از پشت در برمی داشت و ورقی می زد. نزدیک ساعت هفت از روی صندلی اش بلند می شد و به اتاق خواب  بر می گشت و لباس می پوشید، در آینۀ محدّب روی میز توالتش ابروهایش را وارسی می کرد و دور و برشان را تمیز می کرد، کمی ریمل بی رنگ به مژه ها و فاندیشن به گونه هایش می مالید و آرایش ملایمی می کرد و سر ساعت هفت و نیم، در آپارتمانش را پشت سر قفل می کرد و روزش  با لبخندی حاکی از پیروزی بر هفتۀ کار آغاز می شد. کلاسش بین ساعت ده و نیم تا یازده و نیم بود و او تقریبا یک ساعت و نیم پس از اتمام کلاس به خانه می رسید. بعد از ظهر پنجشنبه، زندگی تنبلانۀ گربه وارش آغاز می شد. اول چرت مفصلی می زد. بعد، با آرامش تمام لباس می پوشید و آرایش می کرد و کتاب و مجله ای انتخاب می کرد و کیفش را به دوش می انداخت و از خانه بیرون می زد. یکی دو ساعتی را در خیابانها یا مراکز خرید شلوغ قدم می زد، در کافه ای فنجانی قهوه می نوشید و مجله یا کتابش را می خواند، ویترین مغازه ها را تماشا   می کرد و گاه فیلمی کرایه می کرد و به آپارتمانش برمی گشت. پیژامه و پیراهن گشادی می پوشید و سالاد و ساندویچ کوچکی برای خودش درست می کرد و با آب میوه و ماست یا گیلاسی شراب یا براندی و پنیر وشکلات بساط کوچکی روبروی تلویزیون برای خود می چید و به تماشای فیلم  می نشست و احیانا چرتی هم می زد. پاسی از شب گذشته، بلند می شد، ظرفهایش را جمع می کرد و داخل ماشین ظرفشویی می چید، با حوصله مسواک می زد و نخ می کشید و کرم شب به دستها و صورتش  می مالید و به رختخواب می رفت. همیشه هم در آخرین لحظه یادش می آمد که پیش از خواب زنگ تلفنش را ببندد که صبح  فردا تا هر وقت  دلش خواست بخوابد. با این حال، صبح جمعه اش هم معمولا دیرتر از هشت آغاز نمی شد. جمعه ها روز رسیدگی به کارهای اداری و بانکی و خرید بود. پس از اجرای آئین روزانۀ دوش و نرمش و قهوه و تست و مطالعۀ روزنامه، اول می نشست پای کامپیوتر و یک ساعتی را به خواندن ای – میلها و پاسخ دادن به آنها صرف می کرد، بعد لیستی از مواد و وسائلی که لازم داشت تهیه می کرد و دستی به گوشه و کنار خانه می کشید و گلدانها را آب می داد و بعد باز با حوصله لباس می پوشید و آرایش می کرد و اگر کار اداری ای داشت، مدارک مربوط به آن را آماده می کرد و داخل پوشه ای می گذاشت و دم در، آخرین بار در آینه به صورت و اندامش نگاهی می انداخت و پا به جهان بیرون      می گذاشت. نهارش را هم که اغلب چیزی بیش از یک ظرف متوسط سالاد و احیانا سبزیجات آب پز نبود بیرون صرف می کرد و پس از خرید میوه و خوراکی های  هفته یا لوازم بهداشتی و احیانا دفتر و قلم و مجله ای به خانه بر می گشت. خریدهایش را در کمدها و یخچال و فریزر جا به جا می کرد و دوباره سری به کاپیوتر و ای – میل و اینترنت می زد و دست آخر، در حال تورق کتاب سبکی خوابش می برد.                           

شنبه ها صبح، وقت پخت و پز و آماده کردن خوراک هفته بود. کوکو، کتلت، سبزیجات و مرغ آب پز، دو سه جور خوراک، سس اسپاگتی،  شیربرنج و ژله و امثال اینها را درست می کرد و در ظرفهای پلاستیکی مخصوص در یخچال و فریزر می گذاشت و بعد از صرف نهار ساده اش، لباسها و ملافه ها را توی ماشین رختشویی می ریخت و تا آنها شسته شود تلویزیون نگاه می کرد و بعد مجله ای برمی داشت و دو سه ساعتی را به استراحت در سونا و حوضخانۀ ساختمان می پرداخت. البته هر دو سه هفته یک بار، این برنامه اندکی به هم می خورد، و آن هم وقتی بود که با دوست یا همکاری دیداری دست می داد، یا به میهمانی ای دعوت می شد. اما در مجموع، این سه روز آخر هفته ، با تغییراتی جزیی، معمولا به همین ترتیب می گذشت ومریم رازی هم نهایت لذتش را از این آرامش تنبلانه ای که با نظم و برنامه توام شده بود می برد. همۀ اینها، حالا به هم ریخته بود. آرامش عصر چهارشنبه اش با تلفن آن مرد ناشناس  ترک برداشته بود، شب تا دیروقت به او فکر کرده بود، کنکاو شده بود، پس از سالها نسبت به چیزی نامانوس و نامعقول کنجاو شده بود، صبح پنجشنبه اش با فکر دیدار ش با لیو لوچنکو آغاز شده بود، پس از مدتها به منظوری غیر از خرید و سینما و گالری به داون تاون رفته بود، در تمام طول راه سعی کرده بودقیافه و هیکل آن مرد را بر اساس صدا و لحن حرف زدنش پیش چشمش مجسم کند  و  حتی یکی دو مدل برخورد با او را هم در ذهنش تمرین کرده بود. و فکر کرده بود که آیا این هم می تواند یک دیدار تصادفی باشد و – آن طور که فیلمهای رمانتیک دیده بود – ناگهان منجر به رابطه ای داغ و هیجان انگیز شود؟ و از تصور عشق ورزی با آن مرد ناشناس عرق کرده بود و شرمگین لبخند زده بود.                                                                              


ساعت ۹ و ۲۳ دقيقۀ صبح روز پنجشنبه، ۱٢ سپتامبر ۲۰۰۲ ، متروی زيرزمينی در ايستگاه يانگ و دانداس ايستاد. مترو شلوغ بود و مريم رازی تمام راه را ايستاده بود و پاهايش درد می کرد. کيفش را از يک شانه به شانۀ ديگر انداخت و خود را از سوراخ مترو بيرون کشيد و قاطی سيل جمعيت به طرف پله های خروجی راه افتاد. از سر صبح هيجان زده بود و با اين حال به خودش قبولانده بود که اين هم يکی ديگر از همان کارهای احمقانه و  بی موردی است که در زندگيش انجام داده و چند ساعتی وقتش را خواهد گرفت و بعد دوباره به زندگی عادی بازخواهد گشت. عادی؟ زندگی منظمی داشت. يعنی چارۀ ديگری نداشت. پروفسور مريم رازی، استاد چهل و چهارسالۀ جامعه شناسی دانشگاه يورک، با تلاشی مورچه‌وار کوشيده بود تا زندگی منظم و بابرنامه‌ای برای خودش درست کند و با روابط محدودش، با آکواريوم ماهی‌ها، کتابها و فيلمهايش، سوار بر چيزی باشد که ديگران مدعی بودند محال است سواری بدهد.                                                

چرا گوشی را نگهداشته بود؟                                                               


”- خواهش می کنم. اتفاق عجيبی برای يکی از دانشجوهاتان افتاده…”              


شوخی بود؟ يک شوخی مسخره؟ چه کسی خواسته بود سر به سر او بگذارد؟ ليو لوچنکو کی بود؟ کی می توانست باشد؟ دوست يکی از معدود ايرانيهايی که می شناخت يا او را می شناختند؟ لهجه‌اش به ايرانيها نمی‌خورد. ولی نامش را تقريبا درست تلفظ کرده بود. حتی همکاران نزديکش هم او را «رِی زی» يا  « رَزی » صدا می‌کردند. برايش مهم نبود. تعصبی نداشت. خودش هم اغلب خودش را تقريبا «رَزی» معرفی می کرد. ولی او «رازی» تلفظ کرده بود.                                                       


”- يکی از دانشجوهاتان…”    

کدام دانشجو؟ چهارده سال   بود که تدريس می کرد. شش سال اولش را در «مک گيل»، در همان دانشگاهی که تحصيلش را تمام کرده بود، و بعد، يک دورۀ دو سالۀ بيکاری پس از شکست در ازدواجی احمقانه، بعد نقل مکان به تورنتو و اين دانشگاه کوچک و زندگی آرام و منظم و تنهايی که کوشيده بود برای خودش بسازد. کدام دانشجو؟                                                     


به ساعتش نگاه کرد. ۹ و ۲۷ دقيقه. با عجله کوشيد از ميان جمعيت خودش را به در خروجی مترو و به خيابان برساند. اما عدۀ زيادی جلو در خروجی جمع شده بودند. به سختی مردم را پس زد  و راه باز کرد و خود را به خيابان رساند و نفسی تازه کرد. گرمش شده بود. باد سرد نوامبر به پيشانی و صورتش خورد و تنش مور مور شد. بيرون در ايستاد و به اطراف نگاه کرد. مردم ايستاده بودند و به وسط خيابان نگاه می‌کردند. سعی کرد راه باز کند و به طرف ديگر چهارراه برود تا بتواند ليو لوچنکو را، اگر بود، ببيند و پيش از آن که او بيابدش، وراندازش کند. اما جماعت راه نمی‌داد. از گیر کردن در شلوغی متنفر بود. خیابانهای شلوغ مرکز شهر، مراکز خرید، کافه ها، فرودگاهها و پارکهای شلوغ را دوست داشت، ولی از گیر کردن در شلوغی، چه در ترافیک خیابانها و اتوبانها، چه در شلوغی صبح و عصر ایستگاههای مترو بی نهایت بدش می آمد. عاجز می شد و نفسش می گرفت. سرک کشید تا راهی بیابد و بتواند از بین جمعیت خودش را بیرون بکشد. کار ساده ای نبود. مردم جم نمی خوردند. انگار همه با هم ایستاده بودند و به چیزی نگاه می کردند. سرک کشید و مسیر نگاه مردم را گرفت و او هم به همان طرف نگاه کرد. نور قرمز و آبی چراغ ماشین پلیس که روی شیشۀ پنجره های مغازه های دو طرف خیابان منعکس می شد چشمش را زد. صدای آژیر آمبولانس را که نزدیک می شد شنید و فهمید که باید اتفاقی افتاده باشد. بیشتر گردن کشید. آمبولانس نزدیک شد و درست روبروی آنها وسط خیابان ایستاد. جمعیت اندکی تکان خورد و او هم از موقعیت استفاده کرد و چند نفری را پس زد و از لابلای مردم گذشت و خود را به کنار خیابان رساند. اولین چیزی که به چشمش خورد هیکلی بود که وسط خیابان روی آسفالت مچاله شده بود و دایرۀ  سرخ رنگی که زیرتنش  پهن می شد. دو مامور از آمبولانس بیرون پریدند و برانکاردی را کنار او روی زمین گذاشتند و سومی هم با کیف بزرگی کنارش روی زمین نشست.  بعد آن هیکل مچاله را آرام و با احتیاط به پشت خواباندند و بارانی اش را کنار زدند. مریم رازی ناگهان متوجه شد که آن هیکل مچالۀ زخمی مردی است با کت و شلوار قهوه ای و بارانی کرم. یک آن بر خود لرزید و بی اختیار لبش را به دندان گزید. ماموری به طرف مردم آمد و درخواست کرد که عقب تربایستند یا پی کار خود بروند. مریم رازی  بی اراده یکی دو قدم عقب عقب رفت و ایستاد و باز سرک کشید و کوشید تا چهرۀ مرد زخمی را ببیند. ولی ماموران روی او خم شده بودند و چیزی دیده نمی شد. به اطراف نگاه کرد و یکی دو متر آن طرفتر برق دستۀ طلایی عینکی در نگاهش نشست. نفس عمیقی کشید و عرق سردی روی پیشانیش نشست. ناگهان ترسید و نگران شد و مثل کسی که گناهی مرتکب شده باشد به اطرافش نگاه کرد. انگار همه می دانستند که آن مرد مچالۀ بیچاره با او قرار داشته و به خاطر عجله در دیدار با او به این سرنوشت دچار شده است. دستهایش را توی جیب نیم پالتو پاییزه اش فرو برد و یک قدم دیگر عقب رفت. دوباره نگاهش برگشت به طرف مرد و ناگهان خشکش زد. ماموران پارچۀ سفیدی روی او کشیده بودند. مرده بود؟ مریم رازی یخ کرد و بر خود لرزید. مرده بود؟ بی اختیار دستش را جلوی دهانش گرفت و پشت سر هم چند بارتکرار کرد: اوه خدای من! اوه خدای من!                    

صدای زنی آرام بیخ گوشش نجوا کرد:                                               

– این بیچاره را می شناختید؟                                                               

سر مریم به طرف صدا چرخید. زن میانسال کوتاه قدی با روسری و پالتو مندرس کنارش ایستاده بود. لهجه و لباسش شبیه زنان اروپای شرقی در فیلمهای مربوط به جنگ دوم بود. زن با چهره ای کنجکاو و نگران نگاهش کرد. مریم چیزی نگفت و باز سرش به طرف صحنۀ تصادف برگشت. همه چیز در اطرافش ساکت شد و صدای لیو لوچنکو در کاسۀ سرش زنگ زد:             

– «من کت و شلوار قهوه ای می پوشم. با یک بارانی کرم. عینک هم می زنم. یک کیف قهوه ای هم دستم می گیرم. دیر نکنید.»                       

کیف قهوه ای؟ چشمش در اطراف جسد دنبال کیف گشت. چیزی ندید. ناگهان کمی امیدوار شد و نفسی کشید و توی دلش به خودش خندید. از کجا که او بوده؟ مگر همین یک مرد توی دنیا عینک می زند و کت و شلوار قهوه ای   می پوشد؟ لبخند زد و بی خیال و بی اراده به طرف وسط خیابان راه افتاد. مامورها حالا داشتند جسد را برمی داشتند که روی برانکارد بگذارند. یک ماشین دیگر پلیس آژیرکشان نزدیک شد و ایستاد. پلیسی به طرف او آمد و داد  زد:                                                                                     

– هی! خانم! لطفا نزدیک نشوید. مگر نمی بینید؟ از آن طرف لطفا!          

مریم ایستاد و به پلیس نگاه کرد. پلیس با دست اشاره کرد که جلوتر نیاید. مریم گیج شده بود. باز با شتاب به اطراف نگاه کرد. پلیس دوباره داد زد، و این بار عصبانی:     

– برگردید! از آن طرف. نمی بینید؟   

 مریم رازی یک قدم به عقب برداشت و آمد که بچرخد ولی ناگهان سرجایش میخکوب شد و خیره به جسم کوچک قهوه ای رنگی که در پیاده رو آنطرف خیابان کنار دیوار افتاده بود ایستاد. یک کیف دستی مردانۀ چرمی کهنه. پلیس به طرفش آمد و با دستش اشارۀ تهدیدآمیزی کرد. مریم ناگهان تکانی خورد و زمزمه کرد:                        – بچه ام!

بعد جراتی یافت و بلندتر گفت:                                                         

– بچه ام! باید بروم آن طرف خیابان. پسرم آن طرف تنها مانده. گم می شود. 

پلیس مکثی کرد و به آن سوی خیابان نگاه کرد. ظاهرا بچه ای ندید و دوباره سرش را به جانب مریم رازی گرداند و نگاه پرسشگرش را به او دوخت. مریم یک قدم به جلو برداشت، ولی پلیس هم حرکتی کرد و دستش را به طرف او دراز کرد که مانع از ورودش به خیابان شود. مریم رازی این بار با جرات بیشتری گفت:                            

– نمی توانم. پسرم آن طرف است. توی آن مغازه. تنهاست. باید بروم پیشش. می ترسد.                                   

پلیس گفت:                                                                                  

– نمی شود. باید صبر کنید. مگر نمی بینید تصادف شده؟   

مریم در پاسخش تقریبا فریاد زد:                                                

– تنهاست. می ترسم گم شود. خواهش می کنم.                                      

و نگران به کیف نگاه کرد. هنوز انگار کسی آن را ندیده بود. پلیس مستاصل دستهایش را تکان داد و به آن طرف خیابان نگاه کرد. بعد دوباره رویش را به مریم رازی کرد و گفت:                   

– خب، از آن طرف بروید. یا نه. بیایید. با من بیایید.                              

و دستش را دراز کرد و دست مریم رازی را گرفت و او را دنبال خود کشید و از صحنه دورش کرد و از پشت آمبولانس به سوی دیگر خیابان برد و کنار پیاده رو دستش را ول کرد. مریم رازی چشم از کیف برنمی داشت. تا به آن طرف خیابان رسیدند بت شتاب از پلیس تشکر کرد و به طرف جایی که آن کیف بی صاحب افتاده بود دوید و نفس نفس زنان کنارش ایستاد. با احتیاط به اطرافش نگاه کرد. کسی به او توجهی نداشت. بعد آهسته کیف خودش را از سر شانه لغزاند و با احتیاط اندکی خم شد و آن را روی زمین کنار آن کیف دیگر گذاشت. بعد کمر راست کرد و به اطراف نگاه کرد و باز خم شد. انگشتهایش که دستۀ کیف را لمس کرد، آژیر آمبولانس بیخ گوشش ترکید و از جا پراندش. دستش را عقب کشید و ایستاد و چشمهایش را بست. چند ثانیه همان طور ماند، بعد نفسی کشید و چشمهایش را باز کرد و به خیابان نگاه کرد. آمبولانس راه افتاده بود و جسد لیو لوچنکو را با خود     می برد. مریم رازی به آمبولانس که دور می شد نگاه کرد، بعد سرش به طرف زمین پیاده رو چرخید و دستش را دراز کرد وبا حرکتی سریع هر دو کیف را از روی زمین برداشت و کمر راست کرد. نفسش به شماره افتاده بود.  دوباره به مسیری که آمبولانس رفته بود نگاه کرد و با انگشتهایش دستۀ کیف را محکم فشار داد. انگار بخواهد به جسد مردی که با آمبولانس دور می شد دلداری بدهد و بگوید که او آمده. به قولش وفا کرده و آمده. و حالا کنار اوست. کنار کیف او.                                                         

  دستۀ کیف را محکم توی دستش گرفته بود و می لرزید و پیش می رفت. نبضش در شقیقه ها پرکوب می زد. عرق از منافذ پوستش می جوشید و از کنار گوشها و زیر بغلش سرازیر می شد و پیراهنش را خیس می کرد. انگار قلبش آمده بود توی گلویش و راه نفسش را بند آورده بود. پره های بینی اش مثل بینی اسبی دویده و خسته گشاد شده بود و هوا را با شتاب توی ریه هایش فرو می کشید و بازپس می داد. می لرزید و با گامهایی تند پیش می رفت. می ترسید برگردد و پشت سرش را نگاه کند. حس می کرد همه دارند به او نگاه می کنند و هر آن منتظر بود که ناگهان دستی از پشت سر بازویش را بگیرد و نگهش دارد. پشت سرش همهمه بود. تقریبا می دوید و با همان گامهای لرزان  و تند از آن همهمه دور می شد. انگشتهای دستش دور دستۀ کیف قفل شده بود و تیر می کشید. کوبش نبضش را در بند بند انگشتهایش هم حس می کرد. دستش داشت خواب می رفت. دهنش خشک شده بود. ناگهان حس کرد سرگیجه گرفته است و الآن است که پس بیفتد. معده اش تیرکشید و مایع تلخ و تندی  از زیر نافش جوشید و بالا آمد و بیخ گلویش را سوزاند. دهنش بد طعم شده بود. تلوتلوخوران راه کج کرد و خودش را به کنار دیوار پیاده رو رساند و تکیه داد و چشمهایش را بست. چند لحظه همانطور ایستاد تا نفسش کمی سر جا آمد و بعد آرام چشمهایش را باز کرد.  زبانش را روی لبهای خشکش کشید و با احتیاط سر برگرداند و به پشت سرش نگاه کرد. کسی به او نگاه نمی کرد. کسی در پی اش نیامده بود. مردم هنوز داشتند به سمتی که تصادف شده بود نگاه می کردند و کسی به او توجه نداشت. نفس عمیقی کشید و کمی خیالش راحت شد. بعد برگشت و به اطراف نگاه کرد. چشمش به تابلو یک همبرگرفروشی افتاد و ناگهان احساس کرد که باید حتما چیزی توی دهانش بگذارد و فرو دهد وگرنه پس می افتد و تلف می شود. دلش ضعف رفت.  همبگر دوست نداشت و معمولا لب به غذاهای آماده و ناسالم نمی زد. ولی امروز با بقیۀ روزها فرق می کرد. نگاه دیگری به اطراف اند اخت تا بلکه جای مناسبتری پیدا کند. یک پیتزا فروشی،  و دورتر، یک کافی شاپ. سرش را تکان داد و انگار توی دلش بگوید ” به درک”، دوباره دستۀ کیف را بین انگشتهایش فشرد و به طرف همبرگرفروشی راه افتاد.                     

همبرگر فروشی خلوت بود. در را که باز کرد مخلوطی از بوی همبرگر و سیب زمینی سرخ کرده و مواد تمیزکننده به دماغش خورد و پسش زد.  آب دهانش را فرو داد و به دور و برش نگاه کرد. مرد میانسالی با ریش و موی ژولیده  و بارانی مندرس در گوشه ای نشسته بود و به ساندویچش گاز می زد.  دختر و و پسر جوانی هم در گوشۀ دیگری پشت میزی نشسته بودند و ته ماندۀ سیب زمینی سرخ کرده شان را دانه دانه بر می داشتند و در سکوت به نیش می کشیدند. لحظه ای ایستاد و بعد به طرف پیشخوان رفت و ایستاد. پسر نوجوانی  جلو آمد و خسته نگاهش کرد و با لحنی خشک و مکانیکی پرسید:                                                                                       – می توانم کمکتان کنم؟

– یک ساندویچ لطفا.

– چی میل دارید؟ فقط ساندویچ یا کامبو؟

و به تابلوی منوی بالای سرش اشاره کرد.

مریم رازی با گیجی به تابلو نگاه کرد. عکسهای براق و رنگارنگ انواع همبرگرهای یک طبقه و دو طبقه و چند طبقه با لیوانهای غول آسای نوشابه و پاکتهای کوچک و بزرگ  سیب زمینی سرخ کرده. پسر جوان سنگینی بدنش را روی یک پایش انداخت و سرش را کج کرد و خسته به او نگاه کرد. مریم رازی دستپاچه شد و بعد از مرور سریع تابلو، ساده ترین ساندویچ را انتخاب کرد و شماره اش را به جوان گفت. پسر چرخید و به طرف آشپزخانه قدم برداشت. مریم رازی نفس عمیقی کشید و دستمالی از جا دستمالی روی پیشخوان بیرون کشید و عرق روی پیشانیش را با آن پاک کرد. دستهایش هم عرق کرده بود. کیف را با احتیاط  کنار پایش روی زمین گذاشت و دستمال دیگری برداشت و عرق دستهایش را هم سترد و دستمال مچاله را توی جیبش فرو کرد. دوباره نگاهی به دور و برش انداخت. حواس کسی به او نبود. مرد ژولیده ساندویچش را تمام کرده بود و به پشتی صندلی اش تکیه داده بود و با نگاهی مرده بیرون را نگاه می کرد. دختر و پسر جوان هم غذاشان را تا ته خورده بودند و  حالا دستهای هم را گرفته بودند و عاشقانه به چشمهای هم نگاه  می کردند و پچ پچ می کردند و ریز  می خندیدند. غذایش حاضر شد. پسر جوان سینی  خوراکی های او را جلوش گذاشت و سراغ صندوق رفت. چند دگمه را فشار داد و بی آن که به او نگاه کند، با همان صدای خسته و لحن مکانیکی اش گفت:                              

– سه دلار و چهل و هشت سنت، لطفا.                                                                                   

مریم رازی کیف دستی اش را باز کرد و  کیف پولش را از توی آن در آورد و یک اسکناس ده دلاری روی پیشخوان گذاشت و منتظر ایستاد. پسر فروشنده بقیۀ پولش را پس داد. پول را گرفت و خم شد و کیف را با احتیاط برداشت و  با دست دیگرش هم  سینی غذایش را برداشت و  به گوشۀ خلوتی رفت و کیف را روی یک صندلی گذاشت و سینی را هم روی میز و  نشست. تازه در این لحظه بود که احساس کرد تقریبا همۀ انرژی اش را از دست داده و دارد از حال می رود. به پشتی صندلی اش تکیه داد و چشمهایش را بست و نفس عمیقی کشید. چند لحظه همانطور ماند، بعد چشمهایش را باز کرد و به سینی غذایش نگاه کرد و آب دهانش را فرو داد. دلش مالش می رفت. کاغذ دور ساندویچش را باز کرد، گازی به ساندیچش زد و لقمه را در دهانش چرخاند و جویده نجویده فرو داد. طعم بیکن و گوشت چرخ کرده در دهانش حالش را به هم زد. احساس کرد گوشت خام و بویناک حیوانی را در دهان دارد و تصور جویدن مردار دلش  را آشوب کرد. ساندویچ را توی سینی گذاشت و دستمال کاغذی ای برداشت، به اطرافش نگاه کرد و محتویات دهانش را توی دستمال خالی کرد و به سرعت لیوان نوشابه اش را برداشت و جرعه ای نوشید تا آن طعم مردار را از دهانش بشوید. نمی شد تف کرد. نوشابه را در دهانش چرخاند و  و مجبور شد آن را فرو دهد. بعد چند تکه سیب زمینی سرخ کرده را هم تند جوید و فرو داد و سینی را از جلوش پس زد. قهوه. باید قهوه  می خورد. از جایش بلند شد و به طرف پیشخوان رفت و لیوانی قهوه خرید و سر میزش برگشت. نشست و جرعه ای از قهوۀ داغ نوشید و پس نشست. طعم قهوه حالش را جا آورد. جرعه ای دیگر نوشید و بعد کیف را از کنارش برداشت و روی میز گذاشت و به آن نگاه کرد. آرام روی آن دست کشید. انگار که حیوان مرده ای را لمش کرده باشد، همۀ تنش مور مور شد. به دور و برش نگاه کرد. کسی به او توجه نداشت. انگشتهایش به قفل کیف نزدیک شد و با احتیاط دگمه های آن را فشار داد. ضامن قفل در رفت و بالا پرید. از این صدا و حرکت ناگهانی او هم تکانی خورد و از جا پرید و بی اختیار با وحشت به اطرافش نگاه کرد. انگار همه می دانستند که او کیف آن مرد مرده را دزدیده و حالا دارد به حریم آن تجاوز می کند. دوباره عرق کرد و لرزید و دستهایش را از روی کیف برداشت. بازش کند؟ می ترسید بازش کند. از چیزی که نمی دانست چیست می ترسید. از چیزی که ممکن بود توی آن باشد. چی ممکن بود توی آن کیف باشد؟ زیاد سنگین نبود. با این حال      می ترسید. تصویر هزار چیز به ذهنش هجوم آورد. اسلحه، چاقوی خون آلود، دست بریده، عکسهای شرم آور، عکسهای ترسناک، زبان بریده، چشم از حدقه درآمده، انگار یک جفت چشم از حدقه درآمدۀ خون چکان از توی آن کیف مرموز نگاهش می کردند. دیگر  نمی توانست صبر کند. چشمهایش را بست و خواست در کیف را باز کند. ولی پشیمان شد. اگر بمب بود چی؟ اگر می ترکید؟ اگر واقعا همان دست بریده یا چشم از حدقه درآمده تویش بود چی؟ اگر کسی می دید و فریاد می کشید چی؟ مکث کرد، چشمهایش را باز کرد و نفسی کشید و دوباره ضامنهای قفل را فشار داد و بست. باز دور و برش را نگاه کرد و بعد کیف را آرام از روی میز برداشت و کنار میز روی زمین گذاشت. دهانش خشک شده بود. لیوان قهوه را برداشت و جرعه ای از آن را توی دهانش ریخت. قهوه سرد شده بود و تلخترین مزۀ ممکن روی زبان و ته حلقش ماسید.                                                                  

از جا بلند شد، کیف خودش را روی دوشش انداخت و کیف دیگر را هم از کنار میز برداشت و تلخ و گیج و عصبی به طرف در خروجی راه افتاد. نزدیک در خروجی ایستاد و برگشت و مردد به میزی که پشت آن نشسته بود نگاه کرد. سینی اش هنوز آنجا بود. نگاهش به طرف پیشخوان چرخید. پسر جوان دور و برش را تمیز می کرد و زیر چشمی او را می پائید. آب دهانش را فرو داد و به طرف میز رفت و سینی اش را برداشت و دور و برش را نگاه کرد و به طرف آشغالدانی راه افتاد، محتویات سینی اش را در سوراخ آشغلدانی خالی کرد و سینی خالی  را روی آن گذاشت و باز به پسر فروشنده نگاه کرد. پسر به او لبخند زد. مریم رازی هم لبخند زد و سرش را تکان داد و از در بیرون رفت.    

عکاس این عکسها چشمش را از دست داد


تقریبا
هیچ عکاسی نیست که محمد فرنود را نشناسد و عکسهایش را ندیده باشد. اما جدا
از عکسان، هنر دوستان نیز نام او را بسیار شنیده و کارهایش را دیده اند …
اما درا ین چند ساله حامیان جنبش سبز بی شک به طور ویژه ای نام فرنود را در
وبسایت ها ی مختلف زیر عکسهای اختصاصی اش از میرحسین موسوی دیده اند … اما
خبر بدی است وقتی می خوانیم ضایعه کوچک گوشه پلک این عکاس برجسته تبدیل به
توموری شده که بیش از یکسال است او را درگیر جراحی و عوارض پس از آن کرده
است.. بد ندیدم با باز نشر عکسهای محمد فرنود از میرحسین موسوی یادی کرده
باشیم از هر دو عزیز … نوشته ی زیر هم یادداشتی زیباست از دکتر یونس
شکرخواه دوست دیرینه ی محمد فرنود که در روزنامه ی شرق به چاپ رسیده است …

میــــم مثل مردمک؛ مثل محمــــد 

روی تخت یک بیمارستان، تنهاست در پاریس و به روزهایی فکر می‌کند که چشم همه ما بود در روزهای درد و در روزهای شادی. 
یادم هست روزی که ایندیرا گاندی ترور شد او چطور و به چه شیوه‌ای
خودش را به هند رساند و فردای آن روز با عکس‌های اختصاصی او یک گزارش
تصویری زنده داشتیم از این رویداد؛ و در یادها مانده به جا عکس‌هایی که از
فیدل کاسترو گرفت و از یاسر عرفات؛ دانیل اورتگا و معمر قذافی؛ از
غیرمتعهدها و از المپیک و جام‌جهانی و رویدادهای هنری، از تسخیر سفارت
آمریکا در تهران با یک سال تمرکز بر این رویدادها جهانی از آغاز تا پایان،
از ماتم فلسطینی‌ها در بیروت و از شیعیان جنوب لبنان؛ از زمستان کردهای
شمال عراق و کشتار شیعیان جنوب عراق و…. عکس‌های تکان‌‌دهنده‌اش از جنگ
تحمیلی عراق علیه ایران، از بمباران وحشیانه هواپیماهای عراقی علیه مردم
بی‌دفاع بستان و  آزادسازی خرمشهر یا عکسی از خود او که زیر این بمباران
چگونه بی‌هراس از مرگ؛ تعهد تاریخی‌اش را به انجام می‌رساند و یا
درخشان‌ترین عکسش، آن‌ رژه پر صلابت که در جای جای ایران؛ حمایتگرانه در
قاب چشم‌ها نشست…. و باز یادم هست که چطور چاپ شدن عکس‌هایش از نخستین
ساعات زلزله‌های رودبار و منجیل و بم در رسانه‌های بین‌المللی بیش از ۶۰
کشور جهان و تاثیر به‌سزایش باعث شد تا موجی از کمک‌های مردمی به سوی
شهرهای زلزله زده روانه شود. او خوب می‌دانست چگونه با عمق جان در سوژه‌ها
نفوذ کند و می دانست چطور می‌توان انسان‌ها را از طریق عکس در هر گوشه و
کنار دنیا به تامل وادارد و کمک‌های بین‌المللی را با چاپ شدن عکس‌ها در
رسانه‌های جهان به سوی کانون‌های زلزله زده سرازیر سازد. 
محمد فرنود فتوژورنالیست پرتکاپوی
تمام عیار به این‌ها بسنده نکرد، تجربه‌های گرانقیمت برخاسته از تلاش‌های
سازنده‌اش را در قالب اصول عکاسی خبری و اجتماعی؛ بی‌دریغ به کلاس‌های
دانشگاه برد تا نسل جوان مستعد ایران بی‌الگو نماند؛ آموخته‌های‌
حرفه‌ای‌اش را به کتاب‌ها و نمایشگاه‌ها در داخل  و خارج سپرد و پای ایجاد
نهادهای صنفی نشست؛ و سرسختانه کوشید تا به عکاسی خبری مطبوعاتی ایران در
مقیاس‌های جهانی هویت دهد و بارها حاصل کارهایش را در قالب ویژه‌نامه‌هایی
ستودنی‌ در سه دهه اخیر به کیهان داد؛ به اطلاعات به شرق؛ به همشهری و ….. 

کم حرف می‌زد؛ بیشتر عمل می‌کرد و عکس‌هایش فریاد این رویه‌ها بود.
به مردی که قدرت عکس و عکاسی را می‌شناخت، اما به قواعد اداری و
بوروکراتیک در روزنامه‌ها تن نمی‌داد و می‌گفت یونس زمان  از دست می‌رود و
می‌رفت و تا کاری را به اتمام نمی‌رساند بازنمی‌گشت؛ جوایز متعدد و مدرک
درجه یک هنر دادند؛ اما باز هم ننشست و چشم به دوربین چسباند. 

همسر هماره همراهش مریم را دیروز دیدم که با دکتری در حال مشورت
بود. او مریم دیروزها نبود؛ گرد غم و خطوط گذر یک غم جانکاه بر پیشانی‌اش؛
نگاهم را تیره کرد؛ نرم و روان به واگویه پرداخت و خوب می‌دانست چطور باید
مرا – بی‌آنکه بدانم و شوکه شوم- به تدریج در برابر تصاویری قرار دهد که
این بار شکارش خود شکارچی بود. 

عکس فرنود را که دیدم مریم هم با من گریست: یک چشم او را دوخته بودند. 
حالا دیگر باید باور کنم که هر عکس روزنه‌ای رازآلود است رو به
رازی دیگر که در چرخش هر روایتی؛ راه رازگشایی را هم مسدودتر می‌کند. دلم
نمی‌خواست باور کنم که این عکس محمد باشد و راوی سکوت او در آن اتاقک
بیمارستان؛ با چشمی دوخته شده؛ آن هم چشم راست، چشم دوربین، در محاصره
پنجره‌های مسدود آن اتاقک – تا نور نبیند؛ تا مبادا به خاطر حساس شدن، خشک
شود. 

محمد پنج سال با میراثی که از یک منطقه آلوده به چشمش نشسته بود؛
مواجه بود؛ شاید رد پای یک زلزله و شاید هم ….. چه فرقی می‌کند؛ محصول
صحنه‌هایی که باید بی‌محابا به آنها نزذیک می‌شد تا برای تاریخ ثبت‌شان
کند.  او بارها به دکتر رفت؛ حتی یک‌بار عمل شد که متاسفانه به علت عدم
پاک‌سازی کامل سلول‌های آلوده؛ همه پلک درگیر شد. 

چه یغمایی است این؟ دوختن چشم و ربودن نور از برابر مردمک مرد تمام عیاری که چشمان جستجوگرش آموخته دوربینی بوده است. 
چشم دیگرش هم بسته بود، اما چهره‌اش اصلا خبر از خواب نمی‌داد؛
انگار از همه چیز فاصله گرفته بود تا بهتر ببیند در کجای جهان و بر آونگ
عقربه‌های کدام زمانه؛ چنین تنهای تنها به دست باد سپرده شده است. شاید هم
داشت جای خالی خودش را در میدان التحریر مصر می‌دید و خیابان‌های طرابلس. 

برسون – پدر فتوژورنالیسم- می‌گوید در هر گزارشگری فتوژورنالیستی؛
عکاس مثل یک بیگانه به صحنه می‌نگرد؛ اما این بار او با چشمان بسته فقط و
فقط به خودش می‌نگریست و این من بودم که بیگانه بودم؛ نمی‌دانستم رفیقم یک
سال است درگیر توموری خطرناک است که چشم او را نشانه رفته‌ و او را روانه
بیمارستان کرده است؛ من بر این گمانه بودم که شاید این بار هم مثل آن صدها
بار دیگر، بی‌خبر رفته به لیبی یا به بحرین و تونس و بر می‌گردد مثل همیشه
با هزارن فریم بی‌بدیل تا باز بنشینیم تا پاسی از شب و انتخاب کنیم از بین
آن‌ها تا ویژه‌نامه‌ای شود برای این و آن. 

– محمد! شب بم یادت هست؟ 
او سال پیش یک عمل سنگین و حساس
هفت ساعته را تحمل کرده و زیر نظر مراقبت‌های ویژه هفتگی پزشکان بوده و
برای آنکه میکروب به استخوان جمجمه تسری نیابد و منجر به تخلیه کاسه چشم
نشود؛ دانه دانه سلول‌ها را از چشمش جدا کرده بودند و یک به یک به آزمایش
سپرده بودند و هفته گذشته نیز دوباره آزمایش و … مراقبت‌ها. 
برای اینکار مجبور شده‌ بودند سه
چهارم پلک را بردارند؛ و متاسفانه ماجرا هنوز به پایان نرسیده است؛ فرنود
در این روزهای سخت منتظر جراحی دوم است و دارد به پشت سر نگاه می‌کند؛ به
زلزله‌ها و سیل‌ها و جنگ‌ها و به مخاطراتی که او را از پا در نیاورد، او
دارد پیامدهای تلخ‌ یک زندگی حرفه‌ای را با خود به همه جا می‌کشاند؛ مگر از
سایه گریزی هست؟   

او دارد مرور می‌کند رویدادهایی را که ما حتی تاب دیدنشان را در عکس‌ها هم نداشتیم. 
ما هنوز مثل بیگانه‌ها ایستاده‌ایم؛ البته با چشمانی باز؛ از من
رفیق سی ساله او تا آن‌هایی که او را فقط از طریق عکس‌هایش می‌شناسند.
البته مثل همیشه استثناهایی هم هستند که بی‌هیاهو راه خود را می‌روند. من
باید به عنوان یک دوست و همکار؛ سپاسگزار رئیس فرهنگستان هنر، علی معلم
ارجمند باشم  و سپاسگزار معاونت مطبوعات خارجی ارشاد که کارهایی کرده‌اند و
دنباله ماجرا خواهند گرفت. 

می‌گویند عکاسی شیوه‌ای از حس کردن است؛ شیوه‌ای از درک کردن و دوست داشتن و ما بی هر سه این‌ها ایستاده‌ایم. 
عکاسی هنر دیدن است؛ و ما هنوز نمی‌بینیم؟ و سرمان بند است به تیتر
و سوتیتر و فلاش و گوگل و ایمیل و فلان… عکاسی ثبت حس است. بیائیم با
‌احساس در برابر این حادثه تلخ بایستیم.