ما با نگاه ناباور
فاجعه را تاب آوردیم
تنهایی را تاب آورده‌ایم و خاموشی را،
و در اعماق خاکستر
می‌تپیم.
در دوران حاکمیت استبداد ۱ که با تک‌گویی، حاکمیت ایدئولوژی جزم اندیش، شادی ستیز، خشک و رسمی و فقدان آزادی همراه است، در عرصه نظریه و در آثار خویش سرود ستایش مکالمه، خنده و آزادی سر می‌دهد. ۲
خنده مطلوب، خود به تنهایی نوعی جهان‌نگری است؛ نفی آگاهانه و شادمانه وضع موجود و ایجاد نظمی جدید براساس شادی، آزادی و برابری. این خنده؛ رهایی‌بخش، بیدادستیز، جزم‌شکن، آینده‌نگر، شادی آفرین و زاینده است.
نیاز آدمی به آگاهی و شادی و آزادی، از آب و هوا و نان شب نیز واجب‌تر است چرا که انسان در حقیقت یا آزاد و شاد و آگاه است یا از هر حیوانی، پست‌تر. و در این روزگار و دنیای سیاه ِ مکالمه گریز، ناآزاد و پر از نابرابری که جان غم‌زده ما را تک آوایی، تاریک اندیشی و ابتذال خودی و بیگانه اسیر ساخته است، چه فراخوانی بایسته‌تر و شایسته‌تر و ره‌گشاتر از آنچه به راستی سودای دیرپای تمام زندگی باختین بود: مکالمه، خنده، آزادی و برابری.
مهمترین نکته برای نیل به این هدف، کار پیگیر و صبورانه، بی‌اعتنایی به حشمت و جاه و نام و آوازه و تأکید بر استقلال اندیشه و هنر است.
به امید تلاش همه جانبه نوع بشر در راه ایجاد جهانی که در آن مکالمه، خنده و آزادی دیگر نه سودا که واقعیت حاکم بر زندگی فرد و جامعه باشد.
پ.ن:
۱- حکومت استالین
۲- میخائیل باختین
۳- کتاب «سودای مکالمه، خنده و آزادی» نویسنده میخائیل باختین، مترجم محمدجعفر پوینده، ۱۳۸۱
محمدجعفر پوینده (۱۷ خرداد ۱۳۳۳ – ۱۸ آذر ۱۳۷۷) مترجم، نویسنده و جامعه‌شناس ایرانی بود که در جریان ترورهای موسوم به قتل‌های زنجیره‌ای توسط عواملی که به وزارت اطلاعات ایران نسبت داده شدند به قتل رسید. پوینده از فعال‌ترین اعضای کانون نویسندگان ایران بود. وی تا پیش از مرگ در دفتر پژوهش‌های فرهنگی مشغول به کار بود.
محمدجعفر پوینده از طرفداران جریان چپ در ایران بود، اما به ایده‌های سنتی مارکسیسم باور نداشت و هرگز به سازمان یا حزبی سیاسی نپیوست، هرچند یک مدافع پرکار دمکراسی، حقوق بشر و آزادی نامحدود اندیشه و بیان بود.
میخائیل میخائیلویچ باختین، (به انگلیسی: Mikhail Mikhailovich Bakhtin)، (به روسی: Михаи́л Миха́йлович Бахти́н)، (۱۸۹۵-۱۹۷۵)، فیلسوف و متخصّص روسی ادبیات بود که آثار تأثیرگذاری در حوزهٔ نقد و نظریهٔ ادبی و بلاغی نوشته. آثار او، که به موضوعات متنوّعی می‌پردازند، الهام‌بخش گروهی از اندیشمندان ـ از آن‌جمله مارکسیست‌های جدید، ساختارگرایان، پسا-ساختارگرایان و نشانه‌شناس‌ها ـ بوده‌است. اینان، اندیشه‌های باختین را در نظریّه‌های خود جا داده و ترکیب کرده‌اند. میخائیل باختین در ۱۸۹۵ به دنیا آمد و در ۱۹۷۵ درگذشت. استالین به قزاقستان تبعیدش کرد و در آن‌جا، کتاب‌هایی نوشت که امروزه اهمیّت فراوانی برای مطالعات ادبی و به همین ترتیب، تحلیل و نقد رسانه دارند. مجادلات فراوانی در این‌باره وجود دارد که آیا او از نام‌های مستعار مختلف برای بعضی از کتاب‌هایش استفاده کرده یا این‌که کسانی‌که نام‌شان روی کتاب‌هاست (پاول مدودف، ولنیتن ولوشینف)، واقعاً آن‌ها را نوشته‌اند. نظر غالب اکنون این است که کتاب‌ها را خود باختین نوشته‌است. در بیست سال گذشته یا در همین حدود، که کتاب‌های باختین به انگلیسی برگردانده شد، اهمیّت باختین به‌طور گسترده شناخته شد. در واقع بعضی از متخصّصان، گفتند که او یکی از مهمترین متفکّران قرن بیستم است. هرچه باشد، اندیشه‌هایش دربارهٔ «کارناوالی شدن» و «ارتباط گفتگویی» بسیار تأثیرگذار بوده‌است.
کتاب، شامل ترجمه‌هایی است درباره “میخاییل باختین “نویسنده و اندیشمند روس که در دو بخش تدوین شده است .بخش نخست، حاوی مقالاتی است از چندتن از اندیشه‌گران برجسته جهان درباره باختین .
دو مقاله نخست از کتاب “منطق مکالمه “نوشته “تودروف “انتخاب گردیده که درباره اندیشه و زندگی باختین است .مقاله بعدی مقدمه‌ای است که “رومان یاکوبسون “بر کتاب “مارکسیسم و فلسفه زبان “نگاشته است .در این نوشتار، یاکوبسون ضمن اشاره به اهمیت اندیشه‌های باختین در زمینه نظریه و نقد ادبی به پیشگامی او در دو عرصه “زبان شناسی اجتماعی “و “نشانه شناسی “تاکید می‌کند .در مقاله چهارم “ژولیا کریستوا “ـ منتقد و اندیشه‌گری که باختین را در فرانسه مطرح ساخت ـ او را به درستی بنیان‌گذار پسا ـ فرمالیسم معرفی نموده، همچنین جایگاه ممتاز باختین را در سیرتحول نظریه و نقد ادبی مشخص می‌سازد .کریستوا نقد باختین از را فرمالیسم روس پیشگام حرکت کنونی نشانه شناسی می‌داند” .
نقش باختین در گسترش عرصه جامعه شناسی ادبیات “عنوان مقاله بعدی کتاب است که آن را “لوسین گلدمن “نگاشته است .در نوشته دیگر کتاب که از “ژان ـ ایوتادیه ” منتقد و اندیشه‌گر فرانسوی است به نقش آثار باختین در عرصه جامعه شناسی ادبیات تاکید گردیده، همچنین به پیوند اندیشه‌های او با “لوکاچ “و “گلدمن ” اشاره شده است .مقاله “گزینش‌های اساسی باختین “برگرفته از کتاب “منطق مکالمه “نوشته “تودروف “پیش درآمدی است برای آشنایی با آثار و اندیشه‌های باختین .
در بخش دوم کتاب نیز برگزیده‌ای از نوشته‌های باختین، با هدف آشنایی با آثار و اندیشه‌های باختین به فارسی ترجمه شده است .این نوشته‌ها عبارت‌اند از” :سخن در زندگی و سخن در شعر”، “درباره رابطه زیربنا و روبناها”، “بررسی ادبی امروز”، “گزیده‌ای از یادداشت‌های 1970ـ “1971و “گزیده‌ای از ملاحظاتی درباره دانش شناسی علوم انسانی .”
نسخه کامل را در اینجا بخوانید و پی‌دی‌اف آن را دریافت کنید:
نویسنده: میخاییل باختین
ترجمه: محمدجعفر پوینده
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.