نماد بازی‌های المپیک و پارالمپیک پاریس ۲۰۲۴ از روی کلاه فریژی (فریگی) یا کلاه آزادی طراحی شده است. یک کلاه مخروطی نرم با راس خمیده که در دوران باستان بین مردم اروپای شرقی، آناتولی و ایرانیان (مادها) مورد استفاده قرار میگرفته.

قدیمی‌ترین تصویر کلاه فریگی مربوط به سنگ‌نگاره تخت جمشید در ایران است.

اگرچه کلاه‌های فریژی در ابتدا به عنوان کلاه آزادی شناخته نمی‌شدند، اما ابتدا در انقلاب آمریکا و سپس در انقلاب فرانسه به معنای آزادی و جستجوی آزادی بودند، به‌ویژه به عنوان نماد ژاکوبنیسم که به آن کلاه ژاکوبن نیز گفته می‌شود. کلاه اصلی آزادی، بر سر پیلئوس رومی بود، کلاه نمدی بردگان رهایی یافته روم باستان، که ویژه لیبرتاس، الهه رومی و نماد آزادی بود. در قرن شانزدهم، شمایل‌نگاری رومی آزادی در کتاب‌های نماد و کتاب‌های راهنمای سکه‌شناسی احیا شد، جایی که شکل لیبرتاس معمولاً با یک ستون نشان داده می‌شود.

گسترده‌ترین استفاده از این کلاه به عنوان نماد آزادی در دو قرن اول پس از احیای شمایل نگاری رومی در هلند انجام شد، جایی که کلاه آزادی به شکل یک کلاه معاصر پذیرفته شد. در قرن هجدهم، کلاه سنتی آزادی به‌طور گسترده در چاپ‌های انگلیسی، و از سال ۱۷۸۹ نیز در چاپ‌های فرانسوی استفاده شد. در اوایل دهه ۱۷۹۰، به‌طور منظم به شکل امروزی استفاده می‌شد.

در نشان‌های جمهوری‌های خاص یا مؤسسات دولتی جمهوری در مکانی که در غیر این صورت از تاج استفاده می‌شد استفاده می‌شود؛ بنابراین به عنوان نماد حکومت جمهوری شناخته شد. تعدادی از شخصیت‌های ملی، به ویژه ماریان فرانسوی، معمولاً با کلاه فریجی به تصویر کشیده می‌شوند.

دانشمندان به رابطه فرهنگی و تاریخی کلاه فریژی با کورخارها – کلاه ملی زنان مردم اینگوش – اشاره کردند.

کلاه نوک برگشته را از دید همسایه آنان (یونانیان) نخست فریگی‌ها به‌سر می‌کردند و پوشیدن آن در زمان اشکانیان و دیگر ایرانیان شرقی مانند تراس‌ها نیز دیده شده‌است. ایزد ایرانی، میترا، که در امپراتوری روم نیز او را می‌پرستیدند، همیشه با کلاه فریگی ترسیم می‌شد. در نگاره‌های قدیمی‌تر، سه مغ که در انجیل به آن‌ها اشاره شده نیز کلاه فریگی بر سر دارند که می‌تواند نشانه این باشد که به باور نقاشان آن زمان این سه مغ از ایران آمده بودند.

در بیشتر تندیس‌هایی که از اشکانیان به جا مانده‌است، کلاه فریگی بر سر سربازان پارتی دیده می‌شود.

یونانیان باستان پوشیدن کلاه فریگی و شلوار را در ترسیم‌های خود به غیر یونانی‌ها (در ادبیات آن‌ها «بربرها») اختصاص می‌دادند و در نگاره‌ها همیشه مردم غیریونانی را با این کلاه و با شلوار رسم می‌کردند. مقدونی‌ها (که یونانی‌ها به آن‌ها نیز «بربر» می‌گفتند) سنت پوشیدن کلاه فریژی را از مردم فریگیه به ارمغان گرفتند و در کشورگشایی‌های خود همراه اسکندر مقدونی، که تا باخترستان ادامه یافت، این کلاه را به‌سر داشتند.

در سده‌های میانه کلاه فریگی بار دیگر در برخی مناطق رایج شد و نورمن‌ها و بیزانسی‌ها آن را به‌سر می‌کردند و این کلاه به‌ویژه از آنِ ساکسون‌ها و آنگلوساکسون‌ها دانسته می‌شد. دریانوردان ناپلی هم کلاه فریگی به‌سر می‌کردند.

در دورهٔ معاصر، در جریان جنگ استقلال آمریکا و انقلاب فرانسه ژاکوبنها کلاه فریگی را به عنوان نماد آزادی به‌سر کردند و تا امروز نیز نماد ملی فرانسه، یعنی ماریان، کلاه فریگی بر سر دارد. این کلاه، نماد این است که ملّت فرانسه که زمانی در بند رژیم فئودالی پادشاهی بود، از آن آزاد شده‌است.

از فریگی تا سرپوش آزادی

در اواخر روم جمهوری‌خواه، کلاه نمدی نرمی به نام پیلئوس به عنوان نمادی از آزادگان (به عنوان مثال غیر بردگان) استفاده می‌شد و به صورت نمادین در زمان آزادسازی به بردگان داده می‌شد و بدین ترتیب نه تنها آزادی شخصی، بلکه آزادی به عنوان شهروند را نیز به آنها اعطا می‌کرد. با حق رای (در صورت مرد). پس از ترور ژولیوس سزار در سال ۴۴ قبل از میلاد، بروتوس و همدستانش این نمادگرایی پیلئوس را به معنای پایان دیکتاتوری سزار و بازگشت به نظام جمهوری (روم) به کار گرفتند.

این پیوندهای رومی پیلئوس با آزادی و جمهوری‌خواهی تا قرن هجدهم پیش رفت، تا زمانی که پیلئوس با کلاه فریجی اشتباه گرفته شد و سپس به نمادی از آن ارزش‌ها تبدیل شد.