هواداران هنری میلر او را سالها به بهانه حمایت از آزادی ادبی فرد و بازگشت به طبیعت و بیان غرایز انسانی جشن گرفتند. میلر می خواست با ثبت لذتهای گذشته، دوام آنان را در مبارزه با پروسه پیری ابدی کند. او همچون آندره برتون سوررئالیست، آزادی خلافکاری را بخشی از آزادی فردگرایانه آنارشیستی انسان غربی می دانست.

علیشاه سلطانی

هنری میلر و آمریکا ستیزی ادبی

هنری میلر نویسنده امریکایی با اجدادی آلمانی بین سالهای 1980-1891 زندگی نمود. پدرش خیاط، و او خود پستچی محل بود که در سن 42 سالگی نویسنده ای مشهور شد. فرهنگ مسیحی پوریتانی و قوانین سانسور در امریکا بیش از 30 سال نشر آثار او را به اتهام پورنوگرافی و هرزه گی ادبی ممنوع نمودند. سرانجام در سال 1964 آثار او اجازه انتشار یافتند.

هنری میلر از جمله نویسندگانی بود که به فرانسه مهاجرت کرد تا دیگر زیر چماق سرکوب فرهنگ عوام و کلیسا و اداره سانسور امریکا نباشد. او از جمله مهاجران غیرسیاسی و یا ماجراجویی بود که بیش از 18 سال در فرانسه و یونان زندگی کرد.
بعضی از نویسندگان ادبیات اروتیک خودرا منتقد نظام سرمایه داری امریکا و فرهنگ سنتی مسیحی آن می دانستند. غالب آثار اتوبیوگرافیک او در باره زندگی دلالان و فواحش و باجگیران و مشروب خواران و میخانه ها و فاحشه خانه ها و مشتریان آنان در فرانسه است.
هواداران هنری میلر او را سالها به بهانه حمایت از آزادی ادبی فرد و بازگشت به طبیعت و بیان غرایز انسانی جشن گرفتند. میلر می خواست با ثبت لذتهای گذشته، دوام آنان را در مبارزه با پروسه پیری ابدی کند. او همچون آندره برتون سوررئالیست، آزادی خلافکاری را بخشی از آزادی فردگرایانه آنارشیستی انسان غربی می دانست.

میلر از آبزورد بودن زندگی و رویای امریکایی و کم خونی ادبیات ملال آور امریکا شکایت نمود. در آثار او می توان انتقاد از صنعت و شهرهای انبوه و سودجویی و پدرسالاری و تعصب دینی و هواداری از عرفان شبه بودیستی را ملاحظه کرد.
میلر نه تنها مدافع اصطلاح انقلاب جنسی آنزمان بود، بلکه به انتقاد از فلسفه زندگی و ارزشهای مسیحی و قوانین بورژوایی مانند ازدواج و خانواده و قناعت و اقتصاد مصرف پرداخت. وی اعتراف کرد که آنارشیسم فردگرایانه اش در سال 1931 تحت تاثیر سخنرانی زن مبارزی بنام “اما گلد اشتاین” صورت گرفت.

انتقاد اجتماعی، هنری میلر را در کنار نویسندگانی مانند نورمان میلر و آلن گینزبرگ قرارمی دهند. از 50 اثر میلر حدود 20 رمان او اتوبیوگرافیک هستند. اشاره می شود در نظامی که هرگونه مبارزه آزادیخواهان آنارشیستی و فردگرایانه را به اتهام کمونیستی یا تروریستی سرکوب می کند، اینگونه ادبیات می تواند یک کشف ادبی هنری استتیک بشمار آید، گرچه در بعضی از آثار او نشانه هایی از نیهلیسم و بی بندوباری و تحقیر زنان مشاهده می شود. 
در آثار میلر غیر از استتیک سوررئالیستی و فردگرایانه، از زبان استعاره ای و آهنگین و روانشناسانه و نیمه عرفانی و اروتیک و گروتسک و طنز نیز استفاده می شود. از جمله خوانندگان پرشور رمانهای اروتیک هنری میلر بعد از پایان جنگ جهانی دوم، سربازان مستقر آمریکایی در نقاط مختلف جهان بودند.

میلر فعالیت ادبی خودرا بخشی از سیستم ستیزی ضد امریکایی و مجروح کردن نرم های ادبی کلاسیک آنجا می دانست. وی مدعی بود که حدود 50 اثراش ضد تمدن صنعتی در قرن بیست هستند. میلر در سالهای مهاجرت در فرانسه شخصا با نویسندگان مهاجر دیگر امریکایی مانند لاورنس و دورال و آنا نیس آشنا شد و مدتی همسر آنا نیس بود.

بعدها نویسندگان مشهوری مانند جرج آوری و الیوت و ارنست یونگر به پشتیبانی از هنری میلر پرداختند. میلر خود را زیر تاثیر آثار نیچه و داستایوسکی و ساموئل بکت و سوررئالیستهای فرانسوی می دانست. تاثیر او را امروزه می توان روی نویسندگان و جریانات ادبی مشهوری مانند کروآپ و کینز برگ و نسل بیت و ادبیات زمان حال مشاهده نمود.

گروهی هم اینگونه ادبیات هنری میلر را یک نوع خودیابی استتیک نامیده اند. از جمله آثار او – دم عقرب – بهار سیاه – سفرنامه یونان – لبخند پای پله – دوستان جوانی – کابوس خنک شده- نامه های عشقی به برندا – هنر کتاب خواندن – گزارش سفری در امریکا – جفت گیری ثمربخش – جنون سالهای پیری – و عشق خنده شبها – هستند.

در رابطه با علاقه مندان رمانهای هنری میلر شعری وجود دارد به این مضمون .
جیب ام خالی،
نه پناهگاهی و نه امید،
با این وجود،
خوشبخت ترین انسان این جهان!

ژوبین بخرد

نویسنده و روزنامه نگار

وقتی از اروتیسم در ادبیات صحبت می شود معمولا آثاری مانند “لولیتا” (۱۹۵۵) و “معشوق لیدی چترلی” (۱۹۲۸) به ذهن می آید. اما قرن ها قبل از خلق این آثار کاما سوترا، متن سانسکریتی که به واتسیایانا نسبت داده می شود (بین قرن چهارم تا ششم میلادی) وجود داشت که اولین کتاب آموزش جنسی قلمداد می شود.

کتاب کوچک کاما سوترا چنان جا افتاده که آنرا مترادف اروتیسم تلقی می کنند. اما با وجود برخورداری از این موقعیت ویژه بسیاری آنرا چندان جدی نمی گیرند و متن آن را از نظر ادبی بسیار ساده می دانند.

ریچارد فرانسیس برتون علاوه بر ترجمه مشهورش از کاما سوترا کتاب دیگری را به انگلیسی ترجمه کرد که متعلق به قرن پانزدهم میلادی است و نگارش آن به شیخ نفزاوی اهل تونس نسبت داده می شود. این کتاب به نام “باغ معطر” که ابتدا از عربی به فرانسه ترجمه شده بود مجموعه داستانی است که با جزییات دقیق شیوه های عشق بازی را توصیف می کند. (در عربی الروض العاطر فی نزهه الخاطر)

برخلاف کاما سوترا که به نظر بسیاری جنبه های آموزشی دارد کتاب “باغ معطر” بر تفریح و لذت بردن از عشق بازی تاکید فراوانی دارد. داستانها به شیوه بسیار سرگرم کننده به سیاق داستانهای هزار و یک شب حکایت می شوند و می توان گفت که توصیف آن از روشهای گوناگون رابطه جنسی حتی واتسیایانا را به شرم وا می دارد.

ترجمه فرانسوی این مجموعه داستان که برتون آنرا به انگلیسی برگرداند فصل بیست و یکمی دارد که به همجنسگرایی می پردازد ولی در متن انگلیسی غایب است. طبق چند سند و نقل قول، برتون قصد داشت این فصل را در نسخه تجدید نظر شده بگنجاند. اما او قبل از اینکه بتواند آنرا چاپ کند فوت کرد و همسرش این نسخه سانسور نشده همراه با بسیاری دیگر از نوشته های برتون را سوزاند.

شیوه های گوناگون بدفهمی

امروزه در جهان عرب که معمولا دنیایی فارغ از سکس و یا جهانی که سکس در آن تابو است تلقی می شود آثاری مثل “باغ معطر” به نظر عجیب و یا در بهترین حالت استثنا به نظر می آیند.

سارا ایروینگ استاد دانشگاه، در وبلاگ عرب لیت می نویسد:”این کتاب با توصیف های بی پرده و لذت بخش از روابط جنسی یک نوع پورن عربی و زیر زمینی قرون وسطایی نبود. این کتاب اروتیک از منظر مذهبی تایید شده بود و توصیه های آن بخشی از نعمات خداوند برای بشر تلقی می شد.”

ریچارد فرانسیس برتون معتقد بود که “باغ معطر” را می توان در کنار سایر آثار کلاسیک عرب مثل “هزار و یک شب” گذاشت که در حقیقت بر مبنای هزار و یک شب که به زبان فارسی میانه است نوشته شده و اصل آن به زبانهای فارسی، یونانی و عربی بازمی گردد و پایه و اساس همه داستانها سکس است.

در داستان اصلی و مشهور این مجموعه شاهزاده ای ایرانی پس از آنکه متوجه می شود همسرش به او خیانت کرده او را می کشد. او که عبوس و ضد زن شده بود به این نتیجه می رسد که هر شب با یک دختر جوان و باکره همبستر شود و فردای آن روز او را بکشد. تا به این ترتیب هیچ زنی نتواند او را بدنام کند. 

بالاخره نوبت به دختر وزیر به نام شهرزاد می رسد. این دختر نجیب زاده و زیرک پارسی در بارگاه سلطان هر شب برای او قصه می گوید و به این طریق دل او را به دست می آورد. طوری که شاهزاده هر شب از او می خواهد تا برایش قصه ای نقل کند و بالاخره شهرزاد را بخشیده و او را به همسری می گیرد.

هر چند برخی از حکایت های هزار و یک شب (از جمله علاءالدین، سندباد بحری، علی بابا و چهل دزد بغداد) به داستان و یا انیمیشن برای کودکان تبدیل شده اند متن اصلی داستانها به هیچ وجه به این سادگی نیست. می توان گفت پیر پائولو پازولینی کارگردان ایتالیایی، یکی از معدود کسانی بود که اروتیسم نهفته در این داستانها را درک کرد و ستود. فیلم “داستان های هزار و یک شب” (۱۹۷۴) که بخشی از آن در ایران و یمن فیلمبرداری شده اشاراتی به این مقوله ها دارد.

رابرت اروین، استاد دانشگاه در سال ۲۰۱۵ در تفسیری درباره هزار و یک شب می نویسد: “کاملا مشخص است که مضامین شهوانی و حتی پورن “هزار و یک شب” در سایر آثار ادبیات عرب وجود دارند.”

در حقیقت علاوه بر “باغ معطر” و “هزار و یک شب” می توان نمونه های دیگری از آثار اروتیک را برشمرد، از جمله آثار جاحظ، متفکر دوران عباسی در مورد روابط مردان و زنان جوان، دانشنامه لذت به قلم خطیب در قرن دهم میلادی و حتی مقامات حریری شاعر و ادیب دوران سلجوقی که قسمت هایی از آن مربوط به همجنسگرایی است. علاوه بر این نوشته های عربی خواجه نصیرالدین طوسی، دانشمند ایرانی، در مورد محرک های جنسی و روش های گوناگون همبستری تحت عنوان “معجون های جنسی سلطان” به زبان انگلیسی ترجمه شده است.

عشق مدرن

ادبیات اروتیک عرب به هیچ وجه به دوران قرون وسطی محدود نمی شود. نسل جدیدی از نویسندگان عرب تلاش می کنند از محدودیت ها عبور کرده اند. یک نمونه آن کتابی است به نام “زندگی جنسی یک اسلام گرا در پاریس” (۲۰۱۰) به قلم لیلا مارونی که به زبانی طنز آمیز ماجراهای عشقی و عشق بازیهای نیمه تمام یک باکره الجزایری را بازگو می کند.

به همین سیاق کتاب عادت ماهانه” به قلم عمار عبدالحمید (۲۰۱۱) رابطه عاشقانه و پنهانی پسر یک امام جماعت با یک زن مزدوج را بازگو می کند.

برخلاف بدفهمی های رایج که تصور می کند در اسلام و جوامع عربی مسلمان، سکس تابو است، سلوی نعیمی مثل نویسندگان دیگر پیش از او نشان می دهد که نه تنها تابو نیست بلکه مهم تلقی می شود. هر چند دین و سنت های اجتماعی رفتار مردم در اماکن عمومی را کنترل می کنند ولی در جهان عرب پشت درهای بسته مردها مرد و زنان هم زن هستند.

البته این به آن معنا نیست که جهان عرب آنطور که برخی از نویسندگان و نقاشان اروپایی در قرون گذشته به تصویر کشیده اند صحنه شهوت رانی و افراط در سکس پنهانی است. بلکه برخلاف تصوراتی که امروزه در غرب رایج است از شهوت و سکس بری نیست.

تاب الروض العاطر في نزهة الخاطر هو كتاب تعليمي جنسي من تأليف أبو عبد الله محمد بن محمد النفزاوي فيما بين عامي 1410 و1434 بناء على طلب من السلطان عبد العزيز الحفصي سلطان تونس، وذلك لإثراء الكتاب الصغير “تنوير الوقاع في أسرار الجماع” لنفس المؤلف. وهذا الكتاب كان مخاطباً السلطان ليس لضعفه بل لأن السلطان هو من طلب كتابته وذلك واضح من بداية كل باب في “أعلم يرحمك الله“.

يتكون الكتاب من 21 بابا يتناول فيها الصفات المحمودة والمكروهة في الرجال والنساء وأساليب الجماع والأطعمة المعينة عليه، وأسباب العقم والصحة الجنسية.

يتوفر هذا الكتاب في معظم البلدان العربية ماعدا بعض البلدان مثل المملكة العربية السعودية لاحتوائه على موضوعات جنسية.

أبواب الكتاب

باب في المحمود من الرجال
باب في المحمود من النساء
باب في المكروه من الرجال
باب في المكروه من النساء
باب في ابتداء الجماع
باب في كيفية الجماع
باب في مضرات الجماع
باب في أسماء أيور الرجال
باب أسماء فروج النساء
باب في أيور الحيوان
باب في مكائد النساء
باب في سؤالات ومنافع للنساء والرجال
باب في أسباب شهوة الجماع وما يقوى عليه
باب فيما يستدل به على أرحام النساء
باب في أسباب عقم الرجال
باب في الأدوية التي تسقط النطفة من الرحم
باب لحل المعقود وهو ثلاثة أصناف
باب فيما يكبر الذكر الصغير ويعظمه
باب فيما يزيل بخورة الفرج والإبط ويضيقه
باب في علاجات الحمل وما تلده الحامل
باب وهو خاتمة الكتاب في منافع للبيض وأشربة تعين على الجماع

ترجمات الكتاب

وترجم هذا الكتاب إلى الكثير اللغات الأوروبية، وعرف في الإنجليزية باسم The Perfumed Garden.

أول مرة ترجم كتاب “الروض العاطر في نزهة الخاطر” ترجم إلى اللغة الفرنسية على يد مترجم سمى نفسه “Baron R” وكان ذلك عام 1850.
أول مرة ترجم إلى اللغة الإنجليزية كان عام 1886، وكان ترجمة للنسخة الفرنسية على يد اللورد ريتشارد فرانسيس (Sir Richard Francis Burton)، ولقي الكتاب حينها رواجا كبيرا، ولكن تلك النسخة لم تكن كامله حيث كان الباب الحادي والعشرين ناقصا. وعمل اللورد ريتشارد على ترجمة الكتاب مرة أخرى ولكن هذة المرة من النسخة العربية وقد سماه باسم جديد وهو “The Scented Garden”، ولسوء حظه فقد توفي عام 1890 قبل إتمام ترجمته، ولم تنشر تلك الترجمة أبدا حيث حرقتها زوجته “لسيبيل”.
ترجم مرة أخرى إلى الفرنسية على يد السيد رينيه “رينيه خوام ” عام 1976.
ترجم إلى الإنجليزية من النص العربي الأصلي على يد السيد جيم كوفيل “Jim Coville” عام 1999 وفي تلك النسخة تم بعض التنسيق للكتاب مع إضافة أجزاء جديدة حيث:
غير تسمية الباب السادس من “كيفية الجماع” إلى “يتعلق لكل ما هو مواتيه لفعل الجماع”.
وضع بترجمته 39 وضعية جماع بالإضافة إلى 6 من حركات الجماع وأعطاها أسماء مبتكرة جديدة مع عدم تسمية إحدى عشر وضعية جماع.