خانم الف، هیچ عادت ندارد شما را نگاه کند. خانم الف، یک‌جور دلواپسی قدیمی دارد، که هیچگاه رهایش نمی‌کند. روزهای بارانی در خیابان‌ها قدم می‌زند، خیس می‌شود. بعد به‌جایی می‌رود، چای می‌نوشد، نه، اگر قهوه باشد آنهم ترک، می‌نوشد. بعد کمی به میز نگاه می‌کند. بعد پیشخدمت با لبخندی سراغش می‌آید تا ببیند چیز دیگری می‌خواهد یا نه، و بعد، همینطور فکر می‌کند بلند شود برود یک کاری انجام دهد.
اما خانم الف هیچوقت کاری انجام نمی‌دهد. چون چشمان خانم الف بهترین چشمهای دنیاست. اما این وادارش نمی‌کند که وقتی در خیابان راه می‌رود به گلها نگاه نکند. اما همینطور وسواسی برای تاراندن آن چیز مبهم که توی ذهنش ناخوش جریان دارد، دارد.
خانم الف خیلی‌خیلی پیش‌تر از این، یعنی آن وقت که کودک بود هم همینطور بود. او واقعاً به تکامل معتقد نیست. یعنی اصلاً خانم الف اعتقاد ندارد. سوای آن نگرانی‌ی همیشگی، دلدادگی محض به‌هیچ چیز ندارد. می‌نشیند، پریشان، کنار خانه‌های کهنه، و فکر می‌کند روزی، عاقبت، آن‌چیز، آن‌چیز مبهم کاری خواهد کرد کارستان.

***
صبح‌ها، خانم الف، در خیابان‌های شلوغ راه نمی‌رود، در خیابان‌های خلوت راه نمی‌رود، اصلاً صبح‌ها خانم الف راه نمی‌رود. حتی نمی‌خوابد، در خانه می‌نشیند. و فکر می‌کند که آیا امروز هم باید قهوه بنوشد یا نه. اگر هوا آفتابی باشد، نگاهش با خیابان و درخت و هرچه هست الفتی ندارد. اگر روانه‌ی صداها باشد، گیروداری مرموز را بیدار می‌کند.
***
بهتر نیست به شما بگویم خانم الف اغلب غش می‌کند؟

***
بهترین فصل برای خانم الف فصل دی‌ماه‌ست. خانم الف دی‌ماه را بلندترین فصل زمان می‌داند. خانم الف فراوان دیده‌است که در دی‌ماه کسی هوای گشت‌وگذار ندارد. خانم الف می‌داند تنها چشمان اوست که می‌تواند هرشب به خیابان برود و هرچه می‌خواهد تماشا کند. خانم الف اصلاً آن آزادی را ندارد تا هروقت دلش خواست به خیابان بیاید، اما همچنان همیشه می‌آید. بعد از خیابان اگر خیلی دلتنگ باشد به هیچکس تلفن نمی‌کند به‌یاد هیچکس نمی‌افتد دلش نمی‌خواهد کسی را ببیند. خانم الف هیچ کوششی برای دیدن یا ندیدن نمی‌کند. خانم الف وقتی که غمگین می‌شود چشمانش زیباترین چشمهای دنیاست. خاصیت کهربائی چهره‌اش، به موهاش تبسمی از تلخی می‌دهد. گرفتگی‌ی محشر بازوهاش تصادف یک چیز مبهم و دورست. صدای قطعه‌قطعه شدن مداوم خوابی کهربائی را می‌بیند. بوی خواب همیشه هشیارش نمی‌کند.

***
راستی خانم الف که به‌شما می‌گویم، غشی‌ست. دوست‌داشتنی نیست؟

***
خانم الف به عشق اعتقاد ندارد. خانم الف به آفتاب صبح زمستان، به برگهای درختان در بهار به تابستان به پاییز، خانم الف به فصلها اعتقاد ندارد. شبها که می‌آید او بیداری‌ی غریبی برای یافتن آن چیز مبهم دارد. تقلا می‌کند، نه برای یافتن، برای آنکه بتواند چشمانش را بهتر بپذیرد. چشمهای خانم الف بوی گره‌ئی دارد، وقتی فصل دی‌ماه اتفاق می‌افتد، خانم الف دنیا را در پنجگانش می‌رباید. وقتی بوی گرفتگی از پیشانی آب یافته‌اش شکل می‌گیرد، هوای دیگر را گم می‌کند. وقتی که اغلب‌ست او چیزی را گم کرده. او اغلب گم می‌کند. هیچ کاری هم نمی‌کند تا گم را بیابد، خانم الف بی‌اعتقادی حتی، همیشه گم، گم، گم، همین‌جور با نگرانی موروثی‌ش گم می‌سازد. گم گم. خانم الف به‌اندازه‌ی تمام عمرش گم داشته است، چیزی نه دوار، برای او مبهم‌ست. نه برای یافتن، ولی او می‌داند. آن‌چیز مبهم اگر بیاید، حادثه به حادثه می‌رسد. ولی همیشه که نیست، می‌رود، تا شاید بیاید. ولی سرش به‌سنگ می‌خورد. همیشه سر خانم الف به‌سنگ می‌خورد. خانم الف خسته نمی‌شود از این که همیشه سرش به‌سنگ می‌خورد، خانم الف معنی خستگی را نمی‌داند. راستی آن‌سوی خستگی چیست؟
وقتی خانم الف غش می‌کند، زیباترین چشمهای دنیا زیباترین چشمهای دنیا می‌شود.

***
گاه، برهوتی می‌بیند که برای آن چیز مبهم، جدایی دیگر آورده‌ست. قرارهای چای که نه قهوه‌ی ترک را هیچ‌وقت فراموش نمی‌کند، ولی اگر پیشخدمت، کمی فقط پیشخدمت باشد باید بفهمد که دیگر نباید سراغ خانم الف بیاید تا ببیند چیزی می‌خواهد یا نه، واقعاً باید بعد از اینهمه مدت بفهمد. اما نمی‌فهمد. همانطور که خانم الف معنی لبخند را نمی‌فهمد. بنظر خانم الف پیشخدمت هرکاری می‌تواند بکند جز همین لبخند، اصلاً نباید لبخند بزند، شما چه فکر می‌کنید؟

***
آیا خانم الف عزیزی را از دست داده است؟
آیا خانم الف قبلاً عاشق بوده است؟
آیا خانم الف دیوانه است؟
اگر شما از این آیاها بگویید واقعاً دیوانه‌اید. یا نه، بهترست بگویم اگر شما از این آیاها بگویید واقعاً احمقید.

***
خانم الف هیچ عادت ندارد شما را نگاه کند یک‌جور دلواپسی قدیمی دارد و یک‌روز عصر هم خودکشی می‌کند. همین.

………………………………………………………………………………………………………………………………………….

( بریده شده از کتاب سوغات، علی‌مراد فدایی‌نیا ) از مجله تماشا- شماره ۸- ۲۳ اردیبهشت ۱۳۵۰

داستان کوتاه   

۱

– زاغی! خب واسه چی نمیای؟

– ببین زاغی، تو با اون چشا می‌خوای چکار کنی؟

– زاغی، زاغی، چقدر دلم می‌خواد بگم زاغی.

۲

– تو یه غریبه‌ی ساده هسی که این کنار می‌شینی و دلت واسه من تنگ میشه، تو یه غریبه‌ی ساده هسی.

– تو چرا اینطوری زاغی؟

– غیر از این که نیستم. خب راحت میگم من کار می کنم دیگه.

– تو دروغ میگی.

– بیخود نخوا دلداریم بـِدی.

– نه زاغی، من مگه می‌تونم به کسی دلداری بدم. نگام کن زاغی.

زاغی نگاه می‌کرد. من بالای سرش می‌دیدم که می‌آمدند زاغی را می‌گرفتند، به آسمان می‌بردند. از دور، سبزها نگاه می‌شد، می‌آمد، همین کنار که من از پنجره‌ام آسمان را نگاه می‌کردم. چیزها، چیزهای دروغوار تغییر می‌کرد. می‌شد رسوایی، برای آن همه نادیده‌هامان.

۳

– زاغی من اینو که بهت میگم کار دارم واقعاً.

– من بهشون گفتم، به همه‌شون گفتم، برای گول زدن من، فکر نمی‌خواد اصلاً هر وقت بخواین می‌تونین اینکارو بکنین.

– زاغی من فقط میگم متأسفم.

– تأسف واسه چی. خب من اینطورم دیگه. هر کسی بخواد می‌تونه، اصلاً گرون نیس، یه قهوه حتی.

– زاغی آخه واسه چی.

– واسه چی نداره، تو مث تاجرا حرف می‌زنی

بعد که می‌گفت، من آن ملکه‌ها را می‌دیدم که زاغی را روی دستهاشان به آرامی می‌ربودند، و از میان بود و نبود می‌بردند، همچنان بالا و بالاتر می‌بردند، بالا، بالاتر.

۴

– همه غریبه‌ن. چیزی که من بهشون نمیدم که ازشون طلبکار بشم. باشون می‌خوابم، خیلیم خوششون میاد.خب بیاد، دلم هوس قهوه می‌کنه، خب می‌رم. دلم هوس چیزای دیگه می‌کنه خب می‌رم، اونا بیخود سعی می‌کنن گولم بزنن، احمقن.

– خب واسه چی، راسی واسه چی؟

– چه می‌دونم دیگه.

– پاشیم بریم زاغی.

– بریم.

– بریم.

من که هوای آنهمه درخت نداشتم. زاغی همینطور نگاه می‌کرد. نگاه می‌کرد. زاغی زاغی می‌شد. یکجور که خودش می‌دانست یا نمی‌دانست نمی‌دانم. جاده پایین می‌آمد، پهن بود و پایین می‌آمد. زاغی، نگاه، بی‌هوار می‌گشت. من، می‌آمدم. راه زیادتر که نمی‌شد، کم می‌شد.

– زاغی کجایی؟

– چکار داری؟

– هیچی، همینطورمی‌خوام بپرسم.

– خب، می‌دونی که نمیگم.

– زاغی، چشاتو میذاری نگاه کنم.

– خب آره دیگه.

ملکه‌ها می‌آمدند. مهربان مهربان. او را از میان همه‌ی خاک می‌ربودند. و بالا، بالاتر می‌بردند. پناه می‌دادند. پاکی‌ی ناملموس آنجا، او را سپید که نه رنگی از ملکه‌ها می‌داد. زاغی نمی‌آمد. راهی برای نگاه دیرهای دور داشت.

۵

سه ماه پیش

او را دیدم. همانجا که دلم هوای قهوه داشت من با تنبلی‌ی تنهاییم که باید بی‌کس‌تر از همیشه اینجا بمانم و به شیشه‌ها نگاه کنم. شب فیلم ببینم. شب با فیلم بخوابم. چیزی را دقیقه به دقیقه می‌گفتم…

نشست، آن کنار.

گفت: غریبه یه قهوه بهم میدی؟

گفتم: آره، خب، آره.

من او را دیدم که نشست. و قهوه خواست.

پیشخدمت قهوه‌اش را شناخت.

گفتم: مث همه‌یی.

گفت: آره دیگه، پس چی؟

گفت: هیچی. هیچ.

حوصله اگر داشتم می‌توانستم به اندام بلند و زیبایش، که همچنان هجوم چیزهای محو بود، فکر کنم، اما نمی‌شد.

گفتم: چرا چشات اینطوره؟

گفت: نمی‌خواد واسه‌م چیزهای عجیب غریب بگی. گفتم که من مث همه‌م، منتها ارزون‌تر.

گفتم: تو واسه چی نمی‌فهمی؟

گفت: غریبه می‌تونی ساکت باشی.

گفتم: آره دیگه، خیلیم.

بعد، به چشمانش که نگاه کردم، دیدم خیلی وقت پیش این چشمها را گاه به گاه دیده‌ام. اما این جور نبود. بعد، من که قهوه‌ام تمام شد، دیدم می‌توانم بنشینم، نشستم و نگاه به دستهاش کردم، دستهای بلند و لاغر. انگشتانش مثل انگشتهای من بود ولی نمی‌لرزید. جوانی‌ی انگشتهای من بود. جوانی‌ی که ته آن، آن لاغری حس می‌شد.

فهمید شاید.

گفت: بریم؟

گفتم: من نمی‌دونم زاغی.

گفت: چی؟

گفتم: زاغی، زاغی.

ماست ماند، تا حالا کسی بهم نگفته بود.

گفتم: می‌دونم.

خندید، خیلی چیزارو هیچ‌ کس به من نمیگه.

بعد، دیدم دارند آنجا جوشکاری می‌کنند، که شروع شد. شدید شروع شد. من اول دیدم میز می‌لرزد، با فنجانها، بعد زاغی، بعد شیشه، بعد همه، بعد همه، بعد همه می‌لرزند. خیلی بد. گفتم دوباره شروع شد. وای دوباره شروع شد.

*

نگاهم که می‌کرد، آنهمه سبزی خیس خیس بود. باران بدی بود، همینطور که نگاهم می‌کرد، نگاهش هر دم. مدتها. شاید.

گفت: چطور شد؟

گفتم: نمی دونم

گفت: غریبه، چرا؟

– نمیدونم.

– پا میشی؟

– آره، آره. چیزی نشکسته؟

– نه.

– غریبه سابقه داشته؟

– آره

برخاستم. آمدم. فکر می‌کنم او حساب کرد. من، نفهمیدم.

– غریبه آدرستو به آقا بگو.

– برو……

۶

– زاغی تو که سنی نداری.

– نه، هفده سال، همه‌ش هفده سال.

– آخه واسه چی؟

– تو نمی‌دونی غریبه، هیچ فایده نداره سر به سرت گذاشت.

– من معنی سر به سرو نمی‌فهمم.

– خب به درک.

از پنجره‌ی اتاقم نگاه کردم، دیدم عصر شده است.

باید بروم، فیلمم را تماشا کنم. ناچار بودم. من همیشه، غروب که می‌شود، باید بروم سینما، آنجا فیلم می‌بینم، می‌خوابم‌، فکر می‌کنم، زندگی می‌کنم، بعد اگر ممکن بود سری به آنجا می‌زنم، اگر ممکن نبود، گشتی می‌زنم، برمی‌گردم خانه، دیروقت.

– تو می‌تونی بری زاغی.

– دیگه نمی‌رم.

– چی میگی زاغی؟ مگه دیوونه شدی؟

– نه، مگه تو از اول هی اینو نمی‌خواستی؟

– چرا، چرا می‌خواستم. خیلیم. حالام می‌خوام.

– خب دیگه.

مانده بودم. ممکن نبود، بماند. شوخی می‌کرد. دروغ می‌گفت. عادت داشت حتماً.

– زاغی تو حق نداری با من شوخی کنی.

– چی میگی غریبه، شوخی چیه.

– هیچ، هیچی. پس پاشو باهم بریم فیلم.

– فیلم نمیام.

– من باس برم. پس چکار می‌کنی؟

– می‌مونم.

– کجا؟

– همینجا دیگه، تو خونه میمونم.

– جدی؟

– آره دیگه.

بی باور، آمدم. خیابان‌های سروصدا، خیابان‌هایی که مثل همین جیره‌ها دغدغه‌اند و بیدار. گفتم اگر بروم فیلم، شاید بتوانم کسی را نبینم. گفتم حالا برای رفتن فیلم زود است. ولی آمدم. اولین سینما. نام فیلم را نمی‌دانستم. بلیط گرفتم. عادت‌ست. چکار می‌شود کرد.

*

آمدم.

شب تاریک. بین راه هیچ حوصله خوردن نداشتم، خواستم بروم مشروب بنوشم، دیدم نمی‌توانم. خواستم بروم خانه، دیدم حالا بروم چکار کنم. ساعت یازده، مانده بودم. بعد فکر کردم زاغی حتماً خانه نیست. گفتم چیزی با خودش برداشته و رفته. ولی چیزی که آنجا نبود. رختخواب و کتابهام. دیگر هیچ چیز نبود که ببرد. اما قیافه‌اش را فکر می‌کردم، دیدم چیزی هست. چیزی از هفده سالگی، که دوست داشتنی‌ست. چیزی که توی همه‌ی چهره‌های هفده ساله هست. حالات تغییر و تغییر. حالت بیگناهی که دنبال گناه می‌رود. می خواهد گناه را کشف کند. اما گناه را زاغی خیلی وقت‌ست کشف کرده. خیلی وقت‌ست. اقلاً سه سال. چهره‌اش اینطور بود. با آن انگشتان قشنگ. می‌توانستم به حرفش بیاورم. حتماً دیوانه بود. از کجا می‌آمد. اول بار میدیدمش. اصلاً شبیه نبود.

بهتر بود کتاب مدرسه دستش می‌گرفت. چقدر… ولی حوصله‌اش را نداشتم. گفتم می‌روم خانه. دیگر، دیروقت بود. همانطورکوچه‌هامان که نه، تنها کوچه‌ی این کنار، که بیابانست، خاموش بود. آن ته، به چپ که بپیچی، چراغم روشن بود. چراغ اتاقم همیشه روشن‌ست. همیشه فراموش می‌کردم چراغ را خاموش کنم. شاید اصلاً از روزی که آمدم اینجا، برای امتحان روشن کرده‌ام و بعد همانطور روشن مانده. کلید انداختم. در باز بود نمی توانستم، واقعاً نمی‌توانستم تعجب نکنم.

– خل تو اینجایی؟

– آره دیگه، بهت گفته بودم می‌مونم.

– از اونوقت تا حالا؟

– آره دیگه.

– چیکار می‌کردی؟

– هیچی، همینطور نشسته بودم، داشتم گلیمو تماشا می‌کردم.

– اینهمه ساعت؟

– آره دیگه.

– قبول داری که باور نمی‌کنم.

– آره، ولی تو این مدت شام درست کردم، منتظرت موندم نیومدی، خوردم، سهم تورم گذاشتم.

– چی میگی؟

– والله.

– بعد، من که دیگر حوصله‌ی گیجی نداشتم، بعد که من نمی‌خواستم از زاغی بگذرم. هیچ برای گفتن نداشتم.

– تو همیشه اینوقت میای خونه؟

– امشب زود اومدم.

– اوهوم

– جدی.

۷

زاغی تو هیچ کتاب دست گرفتی؟

– فراوون، بهم میاد مگه؟

چه جورم.

– حالا می‌خوای بگیرم.

– نه، نه. اصلاً نمیخوام.

– من درس خونده‌م غریبه، باور نمی‌کنی؟

– چرا، چرا. باور می‌کنم.

– میگی نه، بهم نشون بده، واست می‌خونم.

– نه، نمی‌خواد.

– غریبه می‌خوای می‌خوای با هم قرار بذاریم؟

– اصلاً. از قرار بدم میاد.

– خب، وقتی که نیستی، هر کدوم واسه خودمون.

این که هس زاغی.

– نه، نمی‌خوام، اینطوری نه.

– پس چی؟

– میخوام بگم.

– خب بگو زاغی، هر چی می‌خوای بگو. تو داری عاقل میشی زاغی و این بده.

– نه. می‌خوام بگم بگم تو هر کاری دلت می‌خواد بکن. می‌خوام بگم من واسه‌ی تو، اما تو واسه‌ی هر کس که دلت بخواد.

– تو حق نداری منو کوچیک کنی زاغی.

– یعنی چی؟

– تو نمی فهمی. تو اصلاً نمی‌فهمی.

– می‌دونم، می‌دونم. ولی اینطور باس باشه دیگه. من خودم می‌دونم کیم. خب یه زن دیگه. یه زن که خودت اول دفه دیدی.

– بهتره دیگه چیزی نگی قبول؟

– وادارت می‌کنم.

نگاهها داشت که من اصلاً هیچ نمی‌فهمیدم، اصلاً.

۸

توی دانشکده، حوصله‌ی ماندن نداشتم. کلاس که تمام می‌شد بی‌خداحافظی می‌آمدم. همیشه، همینطور بود. دانشکده شکل مغازه بود و من مغازه دوست نداشتم. با آن دو سالن شلوغ حتی نگاه به آن رخت هم بیهوده بود. میدانستم زاغی پایین منتظرست و دارد همینطور به یکجایی نگاه می‌کند. زاغی عادت داشت. می‌ایستاد و هی نگاه می‌کرد. ساعتها می‌ایستاد و نگاه می‌کرد و خسته نمی‌شد. خودش هم نمی‌دانست به چه نگاه می‌کند. اما همینطور هی نگاه می‌کرد نگاه می‌کرد. شاید می‌خواست سرزمینش را پیدا کند.

از پله‌ها آمدم. چند تا سلام. حال و احوال. مثل همیشه و آمدم. دیدم آن گوشه آن جا که خلوت ترست به نرده‌ها تکیه داده، بدجوری هم نگاه نمی‌کند. اگر نمی‌شناختیش فکر می‌کردی، اصلاً نگاه نمی‌کند.

گفتم زاغی،

نگاهم کرد، ها، اومدی؟

– تو کی اومدی؟

– درست بعد از اومدن تو.

– اومدی اینجا؟

– آره، همینجا وایستادم.

– خسته نشدی؟

– چرا، ایندفعه خسته شدم. گرسنه‌م شده.

– میریم یه چیزی می‌خوریم.

– بریم همین قهوه خونه‌ی روبه‌رو .

*

بعد از شام، هنوز ته مانده‌ی آن عادت قدیمی بود: سینما.

خواستم بگویم که گفت: بریم فیلم.

گفتم: نه.

همینطور گفتم.

گفت: خیلی وقته تو نرفتی. خب بریم.

گفتم: زیاد دوس ندارم.

گفت: غریبه من دلم می‌خواد بریم.

گفتم: باشه.

آمدیم.

سه ماه تمام می‌شد، سه ماه، ما همینطور به سوی چیزی می‌آمدیم که نمی‌دانستیم. من آن چهره را می‌دیم که تنها دو چشم، دو چشم زاغ نبود. می‌دیدم، وسیله‌یی برای رفتن، چیزی نیست. می‌دیدم، من همیشه اگر او این کنار باشد، کنار چیزی که باید باشد خواهد بود. بی حوصله‌ی تمام کردن. بی حوصله ی شروع کردن.

۹

– زاغی، از اینجا می‌تونی نگا کنی؟

– آره.

– سرت گیج نمیره؟

– اصلاً.

– پایین، خانه‌ها، درخت‌ها، جاده‌ها. پایین، وسیع‌ست. زاغی همانطور که فقط موهاش پیداست نگاه می‌کند، می‌خواهم از کنار موهاش، لبهاش را حدس بزنم. چه شکلی می‌تواند باشد. بالایی؟ نه. باریک؟ نه. کلفت، مثل زنهای فلسطین، که رهاست، که مثل فضای زیتونی‌ست. لب های زن فلسطینی، نه. نه. این تصور من‌ست. این تصویر زنی‌ست که من دوست می‌دارم. اصلاً شاید لبهاش مثل حرف ب باشد. مثل حرف آرام و معمولی ب ، اما حتماً نه. حتماً نیست.

– زاغی، زاغی.

بی نگاه می‌گوید: چیه؟

– نگا کن.

– واسه چی می‌خوای؟

– می‌خوام دیگه.

مثل زن فلسطینی. درست مثل زن فلسطینی، بی آرام. تکان نخورده. مثل حرف ب نیست اصلاً.

– بگو دیگه.

تکانی از همه‌ی شور. شور روان آن گوشه‌های مرموز صدا، وقتی که می‌غلتد.

– ماتت برده غریبه.

از درد تکان می‌خورد. تشویش.

– آروم زاغی.

– تو که هیچی نمیگی.

*

نمی‌شود. نمی‌گذارد.

می گویم: زاغی وقتی سیر شدی بگو بریم.

– بریم.

زن فلسطینی از پله‌ها پایین می‌آید.

می آیم.

گیسوان خسته، تردیدوار، می‌لغزد. دستهاش لاغری‌ی جوان‌ست.

می گویم: دسات، دساتو ببینم.

می‌گوید: بریم، بریم تو واقعاً که.

می‌گویم: همیشه همینطوره. همیشه همینطوری.

می‌گوید: باشه باشه، دیگه چی.

دستهاش، آرامش غریبی‌ست که من محتاجم. محتاج نگاه به انگشتان کشیده و باریک. که نمی‌لرزد. که جوانی‌ی انگشتهای لرزان مرا دارد.

مثل تلاوت قرآن مهربانم می‌کند.

مثل آمدن به اداره داغانم می‌کند.

مثل گذشتن. مثل می‌گذرد. مثل خواهد گذشت.

افسوس.

*از مجله تماشا, شماره ۱۷- تیر۱۳۵۰

اینجا همیشه تاریکست، حالا که من خیالم راحتست بی‌وعده‌ی ملاقات با کسی حتی، حوالی ساعت یازده، بیدار می‌شوم. می‌آیم خیابان. خیالم راحتست که دیگر خانم مومشکی برای همیشه رفته است. اگر هم بخواهد دیگر نمی‌تواند بازگردد، من؟ کنار من، که هر چه سعی کنم، خواهش کنم، بگویم آخرین بار بوده، واقعاً دیگر اتفاق نمی‌افتد، نه، باز نخواهد گشت. گفتم که خیالم از همه‌سو، همه‌کس راحت است، برای همیشه، و اینجا همیشه تاریکست. می‌دانم، هوایی‌ست این شب‌هنگام، هوای این قهوه‌خانه‌ی دور را داشتن و بالایی، ما که بالایی‌م می‌رویم، تنها، ولی وقتی مومشکی نباشد شما نمی‌دانید چه آسودگییی دارید، نیست تا که هر لحظه نگرانش باشی- بی که بخواهی بگویی، نگران هستم خانم، باید این موقع شب بخوابی خانم، من هوای خیابان کرده‌ام تنها، خانم. خانم مومشکی بیمار است اما. قول داده پابپایت بمیرد، بیاید تا شکوفه‌ی نامحرم ناخواستگاری. می‌آید، امشب اما نه، یقیناً، تمام. همان‌طور که آمده بود، تنها، و برای همیشه این‌جا همیشه تاریکست. وقتی پیاده نمی‌شود ستاره، دلم از آسمان می‌گیرد، دلم. پیاده می‌روم، از بالایی به بالایی. راه که می‌روم راحت‌ترم هر چه بیشتر بهتر. گرچه خانم مومشکی زیاد پیاده راه نرفته. نمی‌تواند راه برود (پاش توی آن برخاستن دسته‌جمعی بدخورد. پایین و بالای کشکک زانو. خسته می‌شود تند. ناچار که می‌شود می‌شلد. زیبنده‌تر، و او شده غنچه‌هاش، گلبرگ‌هاش مرموزتر. دومین روز شکوفایی، ساحل گلبرگ‌ها زرد شد، معجزه‌هاش از این دست بود، از این دست می‌ساخت، سوختن، اول شکوفایی: خانم مومشکی- طلایه‌ست، مطمئن) توی عمرش راه نرفته این عمر سه‌ساله. ولی خب، با من؟ خودش خواسته، خودش خواسته، خودش می‌تواند، اگر شما از دور نگاه کنید، فکر نمی‌کنید این اشتیاق منست، فکر می‌کنید همه‌اش از این خانم خل است، که بچگی می‌کند حتی، این‌شب از نیمه گذشته. تظاهر حتی به خُلگری. می‌گویید نه. بگذارید بپرسم از این پیشخدمت که برای من قهوه‌ی بدون شیر، برای او چای با شیر می‌آورد. بپرسید حتی گرچه منهم قبلاً قهوه را با شیر می‌نوشیدم و بعد که این مومشکی آمد، دیگر فقط قهوه، سفیدی شیر را می‌خواستم چکار کنم، تا بخواهم سیاهی داشتم، و کافی بود، کافی بود یعنی چه؟ از سرم هم زیاد بود. تنها باری بود که من از یک چیز خیلی داشتم خیلی زیاد. چون این اواخر تنهایی هم قاطی شده بود. اغلب راننده‌ی سواری، مسافر دیگر، پیاده‌ی دیگر، تنهای دیگر، می‌آمد دخالت می‌کرد، نمیگذاشت، ارتباط: می‌شود معنی‌شان دیگر. اصلاً تنهایی این اواخر باب روز بود، آنچنان که فکر می‌کردم کم دارم. کم داشتم، معمول داشتم- مثل قهوه یا شیر تعادل‌مند- فقط کسی را آشنارفیق نداشتم، نمی‌شناختم، همین. بالاخره پیدا شد، توی این سربالایی. بوق زد. همیشه بوق می‌زنند، زبان این سواری‌هاست، یعنی برو کنار، یعنی کجا می‌روی، یعنی عجله کن، یعنی خفه‌شو، یعنی خفه‌شو، یعنی لامذهب، هرکجاش، مفهوم خاص خودش، حالا هم سمتش اقلاً معلوم بود. سوار شدم، کجاش برای من اقلاً معلوم است، چایخانه‌ی ـــــ. هیچ فکر نکرده بودم به پیشخدمت چه بگویم، ولی مگر چیزی هم می‌بایست بگویم؟ آن چند ماه پیش که تنها مگر چیزی فرق کرده، من که فکر نمی‌کنم. ابداً. فرق مگر چیزی فرق کرده. من که فکر نمی‌کنم. ابداً. فرق کرده. من که فکر نمی‌کنم. ابداً. گفتم که می‌بایستی بروم. به راننده‌ی سواری گفتم چون مظلوم و فضول نبود. بیچاره می‌خواست بداند، این چای این موقع شب چه مزه‌یی دارد که من تنها این موقع شب هواش کرده‌ام. گفتم وعده دارم. مظلوم‌تر، بیچاره‌تر، خفه شد. ( من عصبانی نیستم، ابداً، چون اتفاقی نیفتاده، همه‌چیز معمولی‌ست، بنابراین به‌این آقا توهین نکردم. خفه شد را هم جدی می‌گویم، چون گلوش باد کرد می‌گویم، کلمه‌ی دیگری پیدا نکردم برای معنی بادکردن گلو و نتوانستن رهاشدن از این ورم.) واقعاً هم وعده داشتم، به‌شما هم دروغ نگفته‌ام. آن‌جا، با آن نمکدان که همیشه روی میز بود و من هیچوقت از آن استفاده نمی‌کردم، همیشه هم پرت بود. مثل جای ما. یقین دارم هرگز کسی جاش را عوض نمی‌کرد، وعده‌ی نازنینی بود، خالی هم بود، هرچه نمک داشت همان روزهای اول خانم مومشکی توی قهوه‌ی من ریخت مگر سفید شود که نشد، هرچه من گفتم قهوه با نمک جور درنمی‌آید، گفت منظورم سفیدی‌اش است منهم قبول کردم. ولی نشد که نشد. تاریکی اطراف همیشه قلابی است این چراغ‌های پایه‌بلند مثل تنهاییش کرده بود معمولی، در هر خیابان دیگری‌هم نگاه می‌کردی همانطور بود. نه تاریک تاریک نه روشن روشن. منظور خیابان است دیگر همه خیابان‌های همه شهرهای عالم همینطور است دیگر، حرمت جاده‌ها را گم می‌کند، معنی راه را خراب می‌کند، پایین که آمدم تشکر هم کردم و دقت که کردم دیدم خفگی برطرف شد، ورم خوابید، ممنون آقا، با پول. رفتم تو. معمولی. یک آن هوا کردم که کاش خانم مومشکی آنجا باشد. هوا که هیچ بعد تصور کردم اصلاً آنجاست ( و بود، دقیقاً) مثل همه روزهای دیگر که بی‌خبر می‌رفتم آنجا مثل اولین شب می‌شد، تمام این شب‌ها، مثل اولین شب، تمام این شب‌ها: آقا، اجازه هست من اینجا بنشینم (نه که تا جایی خالی شود، نه که چون جا نیست) معمول می‌خواستم بگویم که چه اجازه باشد چه نباشد شما که می‌نشینید ولی من، که پیشخدمت به دادم رسید، گفت خانم تحمل بفرمایید الان جا برایتان پیدا می‌کنم، خانم مومشکی انگار نشنید، نشست. (اغلب وقتی کسی دیگر روی میز آدم می‌آید، آدم نمی‌تواند، انگار عریان است، بین جماعت، انگار آنچه فکر می‌کند دیگران می‌بینند انگار آدم خراب می‌شود، گم می‌شود، من‌که دست‌پاچه می‌شوم، بی‌تحمل می‌شوم، بلند می‌شوم می‌روم، این‌را پیشخدمت خوب می‌دانست) نشست که من بدتر گم کردم. این‌دفعه اما از دست این‌همه سیاهی، عریان، سیاه، تاریک، بی‌حاصل. گیسو دیدم، به‌چشم خودم آنهمه گیسو را که اینهمه اجازه می‌داد، اجازه نمی‌خواست، جرأت می‌داد. اول توی دلم سخت عصبانی شدم. می‌خواستم به پیشخدمت بپرم. می‌خواستم بلند شوم بروم، جرأت نمی‌کردم بلند شوم. شاید می‌ترسیدم، نه یقیناً ترسی نبود. هرچه بود از آن همه گیسو بود، سوی چشم بود، گیسو بود، از بس مو بود که پیشانی حتی نمی‌دیدم، متوجه بود یا بودم که گفت، طبیعیه آقا. تا بحال ندیده بودم. همینطور از دهانم پریده بود بی‌اختیار. با جرأت گفتم. و چقدر این تکرار شد بی‌کم‌وکاست. هنوز پیشخدمت می‌خواست خدمت کند وفاداری‌اش را نشان دهد. اولین دفعه بود که پول واقعاً کاری کرد: انعام‌ها، پیشخدمت را هواخواهم کرده بود. تنها هواخواهی که توی عالم داشتم. بسم بود، زیادم بود. اولین بار که از چیزی زیاد داشتم، خیلی نشسته‌تر- ماندم. چشم، وای. وای را گفتم باداباد. و گفتم. و باز. خوشحال نبود آیا از این همه فتح گیسوش. که چشم آمد. که پریده پوست صورت آمد، که رنجوری چهره آمد، دیوانه بودم اگر نشسته‌تر، هدر نمی‌شدم بخاطر این پوست تکیده، یک عمر در تب سوخته، کهربایی. پریده. بی‌شیر این‌دفعه. آقا؟ بی‌شیر؟ بله بله بی‌شیر. و تمام. نه، آقا من با نمک می‌نوشم، چطور است؟ چی؟ قهوه را؟ خوبست. مات نگاهم کرد. چی شده آقا؟ چی، هی می‌گویی بی‌شیر می‌نوشم. خانم کجاست؟ کدام خانم؟ مرموز گفت خانم مومشکی، (او هم اسمش را نمی‌داند، نمی‌دانست، مثل من که هنوز نمی‌دانم) سیاه چرا پوشیده‌یید آقا؟ به‌خاطر موهای مشکی خانم مومشکی. فقط، مبهوت نگاهم کرد، دیوانه شده حتماً- خیال می‌کند، پیشخدمت، پیشخدمت دیگر.
نگاه می‌کردم، واقعاً که. مثل همیشه، بیرون پیدا نبود، بیرون، خانم مومشکی پیدا نبود. تقصیر شیشه بود، شاید. الحمدوله‌الله. از دستش واقعاً راحت شدم. یقین دارم. پیشخدمت اما مشکوک بود، چه بیاورد، گفتم، مثل همیشه. پیشخدمت، بالبخند، مشکوک، گفت، می‌آید، حتماً می‌آید. دیشب، شما حواستان نبود، به موهاش نگاه می‌کردید، مثل همیشه، از من خواست که برایش خوراک خانگی بیاورم، گرم هم کرده‌ام. گفتم، من که چیزی نشنیدم، ولی شاید هم بیاید، که می‌داند؟ گرچه من می‌دانستم، توی تمام چیزهای عالم این یکی را می‌دانستم، خیلی خوب و روشن، که او نمی‌آید، هرگز، نه این که امشب سرمایی چیزی خورده باشد، تب داشته باشد، مریض باشد نتواند بیاید. این چند ماه را کی مریض نبوده، کدام روز را پزشک اجازه داده بوده از خانه بیاید بیرون؟ ولی آمده بود: همه شب، با چهره‌ی زرد، انگار عمری نخوابیده، سایه‌ی چشم‌ها تار- مشکی، سایه‌ی مژه‌ها، ابروهاش، مشکی. پیشانی چین‌گرفته از هوای پوست گونه‌ها، پوست چانه، لاله‌ی گوش هم از روبرو پیدا بود، هم‌رأی گونه‌ها، افشان دوبافته حالا، روبرو، غصه‌دار، بی‌عمر، کوتاه و بالغ اما. همه شب. با این چهره می‌آمد، چون، هوس داشت، نمکدان خالی را مثل روز اول در قهوه‌ی من خالی کند خالی کند خالی کند. پیشخدمت رفته بود. نمی‌دانم به او چه گفته بودم. که رفته بود، مطمئن رفته بود. شاید، هرگز اینهمه آرامی در چهره‌ی من ندیده بود. اولین بار بود، که نگران نبودم، که مواظب کسی نبودم. که دلم نمی‌خواست هر لحظه‌ی تنفس یک نفر دیگر را بپایم، چارچشمی مواظبش باشم، این لحظه‌ها را که از دست می‌رفتند می‌فهمیدم، دقیقاً، بعضی آدمها می‌گویند، هنگام مهربانی، هنگام خوبی، آدم نمی‌فهمد زمان چطور می‌گذرد، مثل جوانی، دقیقاً حال ما عکس این بود. هنگام مهربانی‌های خانم مومشکی، هنگام خوبی‌های خانم مومشکی، دقیقاً مواظب بودم، بود، چقدر گذشته از ۲۴ ساعت، چقدر مانده از ۲۴ ساعت، تا از دست ندهم، معجزه اتفاق افتاده بود، تمام این مدت یکسانه نبود. همه‌چیز با موافقت شروع می‌شد، همه‌چیز، با موافقت زندگی می‌کرد، نه، این حوالی نمک‌های توی این نمکدان خالی شاید بود که همان شب اول توی قهوه رفته بود، شور، و تمام. و تمام. پس، برای همین بود، که بعد از دوازده ساعت کار در بایگانی اداره- هشت ساعت اجبار، چهار ساعت اضافه‌کار برای پول قهوه‌ی شب و گشت شب می‌آمدم خانه، به خانم مومشکی فکر می‌کردم، بخاطر خانم مومشکی یکی دو ساعتی می‌خوابیدم به‌خواب خانم مومشکی. خانم مومشکی. بعد می‌آمد. بعد خانم مومشکی می‌دانست که از یازده دیشب، تا بحال من فقط دوساعتی حداکثر فرصت داشته‌ام به او بی‌او، فکر کنم، چرت هم بندرت، چون نمی‌شود، به رئیس چه بگویم، نمی‌شد. حالا هم می‌دانست که من بیشتر ازدوساعت فرصت نداشته‌ام تا چشم‌هام را ببندم. او را دقیق‌تر ببینم، برای همین می‌آمد، کلید داشت. می‌گفت برویم می‌دانم که تو دلت می‌خواهد (من را می‌گفت) از دست مادر فرار می‌کرد. خودش می‌گفت از مادر مرخصی گرفته، طبق دستور پزشک، برای استراحت رفته شهرستان، پزشک تجویز کرده، دو هفته‌یی یکبار هم سری به‌خانه می‌زد، از گرد راه رسیده، برای همین چهره‌ی آدم‌های نخوابیده را داشته، پیرزن قبول می‌کرد، و این مثل همیشه، دروغ می‌گفت، لعنتی خانه‌ی من هم نمی‌خوابید، مسافرخانه. ولش. اصلاً چکار خواب‌هایش دارم. اما بعد از دوساعت من، زیباترین موهایی که می‌شناختم مهربان‌ترین موهای عالم، با پوستی تکیده- که تکیده برایم رهاترین و شریف‌ترین حالت عالم می‌شد، می‌آمدیم بیرون. می‌آمدیم خانه، آن‌وقت، دیروقت، مثل دو آقا و خانم حسابی، معتاد به این، قهوه‌خانه برای من، چایخانه برای او، می‌آمدیم، سرموقع و مثل هر شب تکرار می‌شد. حالا دیگر تمام، تکرار تمام شده است، خیالم راحتست. خیال این پیشخدمت را هم راحت خواهم کرد. از همین امشب خیال خیلی‌ها را راحت خواهم کرد، هر کسی که به‌نوعی با من ارتباط داشته باشد. قطع می‌کنم تمام می‌کنم. به اداره هم نمی‌روم فردا، چون می‌دانم خسته‌ام و خیالم راحت، طبیعی‌ست که خواب خواهد آمد. بی‌وعده‌ی ملاقات با کسی. با مومشکی من گرفتار بودم، مشکی. حالا برای همیشه اینجا تاریکست، می‌گویم تاریک و شروع نمی‌کنم، ادامه می‌دهم. حالا که خیالم راحتست، پیشخدمت می‌آید، منتظر که نه: آقا یا خانم نمکدان- من نمی‌دانم، جنسیت شما هم برایم مطرح نیست. یک کمی بی‌التفاتی‌ست که آدم توی ولایت خودش هم‌ولایتی نباشد، نه، به مومشکی اصلاً این حرف ربطی ندارد. این را من فقط به شما می‌گویم، گرچه بهم خیلی نزدیکیم، یا بهرحال یکی از ما باعث نزدیکی‌هایی بوده، چند ماه حتی. مهم نیست ولی من که نمی‌توانم، به شما، کلمه‌ی خودمانی‌تر این ضمیر را بگویم. شما که مومشکی نیستید- این ضمیر خودمانی فقط متعلق به او بود، به او هست، به او خواهد بود- همانطور که دیگر، هرگز، هیچکس نمی‌تواند باشد. گرچه او هم برای همیشه دیگر نیست. و برای همیشه خیال من راحتست و این‌جا، مثل همیشه، برای همیشه، تاریک.

*بریده از مارهای مومشکی

علی‌مراد فدایی‌نیا

از مجله تماشا- شماره ۲۸۳- ۲۴ مهر ۲۵۳۵ شاهنشاهی (۱۳۵۵ شمسی)