بایسکشوالیته – نشریه الکترونیکی سه‌پنج

راینر ورنر فاسبیندر (به آلمانی: Rainer Werner Fassbinder) کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس و بازیگر آلمانی بود. او یکی از کلیدی‌ترین فیلمسازان سینمای نوین آلمان پس از جنگ جهانی دوم به‌شمار می‌رود.

زندگی‌نامه

راینر ورنر فاسبیندر در ۳۱ مه ۱۹۴۵ در شهر باد وریسهوفن از شهرهای ایالت بایرن به‌دنیا آمد. او تنها فرزند پدری پزشک به نام هلموت و مادری مترجم به اسم لایزولاته بود. فاسبیندر شش ساله بود که پدر و مادرش از هم جدا شدند و به این ترتیب وی مدتی نزد مادرش زندگی کرد. فاسبیندر در شهر مونیخ به دبیرستان رفت. شانزده ساله بود که تحصیل در دبیرستان را رها کرد و دو سال در دفتر پدرش کار کرد. در سال‌های پایانی دههٔ پنجاه مدام به سینما می‌رفت و همزمان با شرکت در کلاس‌های آموزش بازیگری، نخستین فیلم‌های کوتاهش را به‌نام‌های خیابان‌گرددر سال ۱۹۶۵ و هرج و مرج کوچک در سال ۱۹۶۶ ساخت.
فاسبیندر به طرز روزافزونی به الکل و مخدر روی آورد و سرانجام در تاریخ ۱۰ ژوئن ۱۹۸۲ و در ۳۷ سالگی درگذشت.

فعالیت سینمایی

در حدود اندکی بیش از یک دهه فعالیت سینمایی‌اش یعنی در فاصله سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۸۲ او بیش از ۴۰ فیلم کارگردانی کرد، ضمن آن که همزمان در تئاتر و موسیقی نیز فعال بود. فعالیت حرفه‌ای خود را در تئاتر با پایه‌گذاری گروه آنتی‌تئاتر و با تأثیر از لیوینگ‌تئاتر جولیان بک آغاز کرد. فاسبیندر در آغاز متأثر از تجربه تئاتری‌اش و نیز فیلمسازان موج نو، سبکی سرد و کمینه‌گرا به وجود آورد که نمونه‌هایش را در «عشق سردتر از مرگ است»، «کاتزلماخر» (۱۹۶۹)و یا وایتی می‌توان دید. سپس با توجه‌اش به «داگلاس سیرک»، ملودرامهای آمریکایی به عنوان منبع الهام او قرار گرفت و دایره مخاطبین‌اش را گسترده کرد. تاجر چهارفصل (۱۹۷۲) و «علی: ترس روح را می‌خورد» (۱۹۷۴) محصول این دوران‌اند.
فیلم وایتی یکی دیگر از فیلم‌های این کارگردان است که در آن به نژادپرستی، بایسکشوالیته و وجود رذیلت در تمام انسان‌ها می‌پردازد در فیلم وایتی عناصر ضد تئاتری به وضوح دیده می‌شود این کارگردان با اینکه نقش کلیدی ای در سینمای آلمان داشت اما جایگاهی درخور فیلمهایش کسب نکرد و به او و آثارش بی‌توجهی شد البته در بین مردم آلمان او بیش‌تر به سبب آثار تلویزیونی‌اش (از جمله «میدان الکساندر برلین») و سبک زندگی و شخصیت «متفاوت» اش شناخته شده بود.

مضامین اصلی

بحران‌های عمیق دو جانبه روانی/اجتماعی به ویژه در ارتباط با جنسیت و اقلیت‌ها و اغلب تلفیق آن‌ها با هم در لابه‌لای زندگی روزمره در آثارش به وفور به چشم می‌خورند، اما هم جنس گرایی و اقلیت‌های جنسی در چهار فیلم از آثار او به ویژه بدل به مضمونی روشن می‌شود. «اشک‌های تلخ پترا فون کانت» (۱۹۷۲) که به زندگی یک طراح مُد و رابطه او با دستیارش می‌پردازد، «فاکس و دوستانش» (۱۹۷۴) که صریح‌ترین بیان هم جنس گرایی در جامعه معاصر را با بازی خود فیلمساز به تصویر می‌کشد. «در سالی با ۱۳ ماه» (۱۹۷۸) دربارهٔ یک ترنس و سرگردانی او بین دو جنس است؛ و سرانجام «کرل» (۱۹۸۲) اقتباسی دیدنی از نمایش «ژان ژنه» به همین نام. با همه این تفاسیر می‌توان گفت آلمان به‌طور کلی دست‌مایه اصلی کارهای اوست. فاسبیندر فیلم یا نمایشنامه‌ای ندارد که به آلمان مربوط نشود. بسیاری از منتقدان او را از نظر پرداختن مفصل به آلمان با هاینریش بل مقایسه می‌کنند.

آثار

سال	عنوان فارسی	عنوان انگلیسی
۱۹۶۹	عشق سردتر از مرگ است	Love Is Colder Than Death
۱۹۶۹	دلال محبت	Katzelmacher
۱۹۷۰	سرباز آمریکایی	The American Soldier
۱۹۷۱	وایتی	Whity
۱۹۷۱	تاجر چهارفصل	The Merchant of Four Seasons
۱۹۷۲	اشک‌های تلخ پترا فون کانت	The Bitter Tears of Petra von Kant
۱۹۷۳	نورا هلمر	Nora Helmer
۱۹۷۳	مارتا	Martha
۱۹۷۴	علی: ترس روح را می‌خورد	Ali: Fear Eats the Soul
۱۹۷۴	افی بریست	Effi Briest
۱۹۷۵	فاکس و دوستانش	Fox and His Friends
۱۹۷۵	ترس از ترس	Fear of Fear
۱۹۷۶	رولت چینی	Chinese Roulette
۱۹۷۸	ناامیدی	Despair
۱۹۷۸	در سالی با سیزده قمر	In a Year With 13 Moons
۱۹۷۹	ازدواج ماریا براون	The Marriage of Maria Braun
۱۹۸۰	میدان الکساندر برلین	Berlin Alexanderplatz
۱۹۸۱	لی‌لی مارلین	Lili Marleen
۱۹۸۱	لولا	Lola
۱۹۸۲	ورونیکا فوس	Veronika Voss
۱۹۸۲	کرل	Querelle

نمایشنامه‌ها

سال	عنوان فارسی	عنوان انگلیسی
۱۹۶۶	فقط یک تکه نان (ترجمه شده به فارسی محمود حسینی‌زاد، ۱۳۹۵)	Only a Slice of Bread
۱۹۶۶	قطرات آب بر سنگ‌های سوزان (فیلم شده توسط فرانسوا اوزون)	Water Drops on Burning Rocks
۱۹۶۸	دلال محبت (ترجمه به فارسی جاهد جهانشاهی، ۱۳۸۴)	Katzelmacher
۱۹۶۸	آژاکس (بر اساس نمایشنامه‌ای به همین نام نوشته سوفوکل)	Ajax
۱۹۶۸	سرباز آمریکایی	The American Soldier
۱۹۶۹	هرج‌ومرج در بایرن	Anarchy in Bavaria
۱۹۶۹	قهوه‌خانه (بر اساس نمایشنامه‌ای از کارلو گولدونی)	Coffeehouse
۱۹۶۹	گرگ‌نما	Werewolf
۱۹۷۱	خون در گلوی گربه (ترجمه به فارسی جاهد جهانشاهی، ۱۳۸۴)	Blood on a Cat’s Neck
۱۹۷۱	اشک‌های تلخ پترا فون کانت	The Bitter Tears of Petra von Kant
۱۹۷۱	آزادی بره‌من	Bremen Freedom
۱۹۷۳	بی‌بی (بر اساس نمایشنامه‌ای از هاینریش مان)	Bibi
۱۹۷۵	آشغال، شهر و مرگ	Garbage, the City and Death